حمل و نقل دریایی؛ روش ها، مراحل و هزینه های باربری دریایی

حمل و نقل دریایی یکی از رایج‌ترین روش‌های جابجایی کالا و مسافر در سطح بین‌المللی است که نقش مهمی در تجارت جهانی ایفا می‌کند. استفاده از مسیرهای آبی به‌دلیل ظرفیت بالا و هزینه مقرون‌به‌صرفه، گزینه مناسبی برای انتقال محموله‌های بزرگ و سنگین محسوب می‌شود. در این شیوه، انواع کشتی‌ها و شناورها به کار گرفته می‌شوند و امکان عبور از مسیرهای طولانی بین کشورها و قاره‌ها را فراهم می‌کنند. همین ویژگی باعث شده که بخش زیادی از صادرات و واردات کشورهای مختلف از طریق دریا انجام شود.

6 روش اصلی حمل و نقل دریایی

باربری دریایی یکی از ارکان اصلی تجارت جهانی محسوب می‌شود که با روش‌های متنوع، امکان جابجایی انواع کالاها را بین کشورها فراهم می‌کند. این شیوه انتقال کالا بر اساس نوع بار، حجم، ارزش و شرایط فنی متفاوت است و انتخاب روش مناسب، در بهینه‌سازی هزینه و زمان نقش کلیدی دارد.

1. حمل و نقل فله‌ای:
در این روش کالاهایی که بسته‌بندی ندارند و به‌صورت عمده جابجا می‌شوند مانند غلات، مواد معدنی، سیمان یا زغال‌سنگ، با کشتی‌های مخصوص حمل فله انتقال پیدا می‌کنند. این شیوه برای کالاهایی مناسب است که حجم بالا و ارزش نسبی پایین دارند.

2. حمل و نقل تانکری:
برای انتقال مایعات و گازهایی مثل نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز مایع و مواد شیمیایی، کشتی‌های تانکری به کار گرفته می‌شوند. این کشتی‌ها مخازن بزرگ و ایزوله دارند که از نشت مواد جلوگیری می‌کند و حمل بار را ایمن می‌سازد.

3.حمل و نقل کانتینری:
این روش یکی از رایج‌ترین و استانداردترین شیوه‌های باربری دریایی است که در آن از کانتینرهای فلزی در ابعاد مشخص برای حمل انواع کالا استفاده می‌شود. این نوع حمل‌ونقل به‌دلیل امنیت بالا، سرعت در بارگیری و تخلیه و کاهش آسیب به کالا، در اغلب بنادر جهان کاربرد گسترده دارد.

4. حمل و نقل گروپاژ (LCL):
این روش برای حمل بارهای کم‌حجم و سبک به صرفه است. در حمل گروپاژ، محموله‌های کوچک از مشتریان مختلف در یک کانتینر مشترک بارگیری می‌شود که این امر هزینه‌های حمل را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.

5. حمل و نقل چارترینگ:
زمانی که یک مشتری حجم بسیار بالایی از کالا دارد یا نیاز به ارسال اختصاصی دارد، می‌تواند کل ظرفیت یک کشتی را اجاره کند. این روش که به چارترینگ معروف است، آزادی عمل بیشتری در زمان و برنامه حمل ایجاد می‌کند و برای پروژه‌های بزرگ یا بارهای خاص کاربرد دارد.

6. کشتی‌های Ro/Ro:
کشتی‌های مخصوص Ro/Ro (Roll-on/Roll-off) برای جابجایی خودرو، تریلر، ماشین‌آلات سنگین یا هر وسیله نقلیه چرخ‌دار طراحی شده‌اند. این کشتی‌ها با رمپ‌های داخلی امکان ورود و خروج آسان وسایل نقلیه را فراهم می‌کنند و خصوصا در مسیرهای کوتاه و منطقه‌ای کاربرد بالایی دارند.

حمل و نقل دریایی شامل چه خدماتی است

حمل و نقل دریایی یکی از مهم‌ترین بخش‌های تجارت بین‌المللی است که خدمات متنوعی را برای جابجایی کالا و مسافر ارائه می‌دهد. این نوع حمل و نقل نه‌تنها به انتقال محموله‌ها محدود نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از خدمات جانبی را نیز شامل می‌شود که روند جابجایی را تسهیل و ایمن می‌کند.

1. حمل کالا:
در این روش حمل و نقل، جابجایی کالا یکی از اصلی‌ترین خدمات به‌شمار می‌رود. این خدمات شامل انتقال محموله‌های مختلف مانند کالاهای کانتینری، مواد فله‌ای (اعم از مایعات یا مواد خشک) و اجناس بسیار سنگین و حجیم می‌شود.

2. حمل مسافر:
یکی دیگر از خدمات مهم حمل و نقل دریایی، جابجایی مسافران است. این خدمت از طریق کشتی‌های مسافربری انجام می‌شود که می‌توانند در مسیرهای داخلی و بین‌المللی فعالیت کنند.

3. خدمات پشتیبانی کشتیرانی:
در جریان این روش حمل و نقل، خدماتی مانند پهلوگیری کشتی‌ها، تامین اقامت و نیازهای خدمه، بررسی مسیرهای دریایی و نقشه‌برداری از مسیرهای جدید از اهمیت بالایی برخوردارند.

4. خدمات گمرکی:
ترخیص کالا در بنادر بدون انجام امور گمرکی ممکن نیست. در این روش حمل و نقل، بخشی از خدمات به انجام مراحل گمرکی اختصاص دارد. این خدمات شامل آماده‌سازی مدارک، پرداخت هزینه‌های قانونی و هماهنگی با نهادهای گمرکی برای عبور کالا از مرزها است.

5. خدمات بیمه:
برای حفاظت از کالاها و کشتی‌ها در برابر خطرات احتمالی در مسیر، بیمه یکی از خدمات حیاتی در حمل و نقل دریایی محسوب می‌شود. بیمه می‌تواند خسارت‌های ناشی از آسیب، سرقت یا حوادث دریایی را پوشش دهد و آرامش خاطر را برای صاحبان کالا و خطوط کشتیرانی فراهم کند.

6. خدمات لجستیکی:
یکی از خدمات مکمل در این روش حمل و نقل، ارائه خدمات لجستیکی مانند انبارداری، توزیع کالاها و مدیریت زنجیره تامین است.

اصطلاحات مهم در حمل و نقل دریایی

حمل و نقل دریایی نقش حیاتی در تجارت جهانی ایفا می‌کند و آشنایی با اصطلاحات رایج آن برای فعالان این حوزه ضروری است.

• کریر (Carrier): به شرکت یا سازمانی گفته می‌شود که مسئول حمل کالا از نقطه شروع تا مقصد نهایی است.
• بارنامه (Bill of Lading): سندی معتبر که نشان‌دهنده تحویل کالا به شرکت حمل و نقل و شرایط حمل است.
• شناور (Vessel): به کشتی یا هر وسیله نقلیه‌ای گفته می‌شود که برای حمل و نقل دریایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• دموراژ (Demurrage): هزینه‌ای که در صورت تاخیر در تخلیه یا بارگیری کالا در بندر از صاحب کالا دریافت می‌شود.
• دیسپاچ (Dispatch): مبلغی که در صورت بارگیری یا تخلیه سریع‌تر از زمان تعیین‌شده به گیرنده یا فرستنده پرداخت می‌شود.
• لی تایم (Lay Time): بازه زمانی مشخصی که برای انجام عملیات تخلیه یا بارگیری کالا در بندر تعیین می‌شود.

مزایای حمل و نقل دریایی

باربری دریایی یکی از محبوب‌ترین روش‌های جابجایی کالا در سطح جهان محسوب می‌شود، مخصوصا زمانی که صحبت از انتقال حجم بالای بار یا محموله‌های سنگین به میان می‌آید.

• هزینه مقرون‌به‌صرفه: یکی از دلایل اصلی انتخاب این روش باربری، قیمت مناسب آن در مقایسه با روش‌های دیگر مانند حمل هوایی یا ریلی است. زمانی که حجم بار زیاد یا وزن آن سنگین باشد، این روش اقتصادی‌ترین گزینه خواهد بود و به کاهش هزینه‌های حمل کمک می‌کند.
• ظرفیت بسیار بالا: کشتی‌های باری می‌توانند حجم زیادی از کالا را به‌طور همزمان حمل کنند. این ویژگی باعث شده باربری دریایی برای انتقال محصولات در مقیاس انبوه، مخصوصا صادرات و واردات گسترده، انتخابی ایده‌آل باشد.
• مناسب برای کالاهای بزرگ و سنگین: در صورتی که محموله شامل تجهیزات صنعتی، ماشین‌آلات سنگین یا مصالح ساختمانی باشد، این روش باربری بهترین انتخاب است. کشتی‌های تخصصی و کانتینرهای طراحی‌شده برای حمل این نوع کالاها امکان جابه‌جایی ایمن و راحت را فراهم می‌کنند.
• امنیت بالا در حمل کالا: در فرآیند باربری دریایی معمولا از کانتینرهای مهر و موم شده استفاده می‌شود. این کانتینرها علاوه بر محافظت فیزیکی، ریسک سرقت یا آسیب به کالا را به حداقل می‌رسانند و در مسیرهای طولانی امنیت محموله را تضمین می‌کنند.

هزینه حمل و نقل و باربری دریایی چقدر است

هزینه حمل و نقل دریایی یکی از فاکتورهای مهم در زمان انتخاب این روش برای جابه‌جایی کالا محسوب می‌شود و به عوامل مختلفی بستگی دارد. این هزینه معمولا بر اساس وزن یا حجم بار تعیین می‌شود. در صورتی که کالای شما وزن زیادی داشته باشد، معیار محاسبه هزینه، وزن خالص بار است.

اما زمانی که کالای حجیم و سبک ارسال می‌شود، هزینه‌ها بر اساس فضای اشغال‌شده در کانتینر محاسبه می‌گردد. علاوه بر این، هزینه‌های جانبی متعددی هم در فرآیند حمل و نقل وجود دارد که باید در نظر گرفته شود؛ مانند هزینه‌های مربوط به تخلیه و بارگیری در بندر، انبارداری موقت، بیمه کالا برای مقابله با خسارات احتمالی و هزینه‌های مربوط به انجام امور گمرکی و تهیه مدارک.

قوانین بین الملل در حمل و نقل دریایی

در حمل و نقل دریایی، قوانین بین‌المللی نقش بسیار مهمی در ایجاد نظم، ایمنی و استانداردهای یکپارچه دارند.

• کنوانسیون ایمنی جان افراد در دریا (SOLAS): این قانون مهم‌ترین مرجع بین‌المللی برای ایمنی کشتی‌ها است و الزامات مربوط به ساخت، تجهیزات و نحوه بهره‌برداری از شناورها را تعیین می‌کند.
• کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی دریاها (MARPOL): هدف این قانون، پیشگیری از آلودگی دریاها توسط کشتی‌ها است که شامل کنترل تخلیه زباله، مواد نفتی و آلاینده‌های شیمیایی می‌شود.
• کنوانسیون حمل و نقل کالاهای خطرناک دریایی (IMDG): این قانون برای اطمینان از جابه‌جایی ایمن کالاهای خطرناک تدوین شده و شامل ضوابط دقیق در زمینه بسته‌بندی، علامت‌گذاری و مدارک مورد نیاز است.
• مقررات اینکوترمز (INCOTERMS): این اصطلاحات بین‌المللی، وظایف و مسئولیت‌های فروشنده و خریدار را در معاملات جهانی، از جمله بحث حمل و نقل دریایی، به‌طور دقیق مشخص می‌کند.
• کنوانسیون لاهه-ویزبی: این قانون استانداردهایی را در زمینه بارنامه‌های دریایی و میزان مسئولیت شرکت‌های حمل کالا تنظیم کرده تا از اختلافات حقوقی در این حوزه جلوگیری شود.

 

باربری دریایی یکی از روش‌های مطمئن و مقرون‌به‌صرفه برای جابه‌جایی کالا در مقیاس بین‌المللی است که نقش حیاتی در تجارت جهانی دارد.

1. برنامه‌ریزی و رزرو فضای حمل:
   در اولین گام، صادرکننده یا واردکننده باید مشخص کند که چه نوع کالایی، با چه وزنی و به چه مقصدی ارسال می‌شود. پس از تعیین جزئیات، شرکت حمل و نقل فضای مورد نیاز در کشتی را رزرو می‌کند تا بار بدون مشکل در زمان مشخص ارسال شود.
2. آماده‌سازی و بسته‌بندی کالا:
   کالاها باید به‌گونه‌ای بسته‌بندی شوند که در طول مسیر دچار آسیب نشوند. بسته‌بندی مناسب، هم امنیت کالا را تضمین می‌کند و هم مانع ایجاد خسارت به سایر بارهای موجود در کشتی می‌شود.
3. انتقال بار به بندر مبدأ:
   پس از بسته‌بندی، محموله به بندری که قرار است کشتی از آنجا حرکت کند، منتقل می‌شود. این مرحله باید هماهنگ با زمان‌بندی اعلام‌شده توسط شرکت حمل انجام گیرد.
4. انجام امور گمرکی در بندر مبدأ:
   قبل از بارگیری کالا روی کشتی، تشریفات گمرکی انجام می‌شود. این مرحله شامل بررسی مدارک، بررسی سلامت و استاندارد کالا و صدور مجوزهای لازم برای خروج بار از کشور است.
5. بارگیری محموله روی کشتی:
   وقتی همه مجوزها صادر شد، نوبت به بارگیری کالا روی کشتی می‌رسد. بارگیری با رعایت نکات ایمنی انجام می‌شود و چینش محموله بر اساس نوع و حساسیت کالا صورت می‌گیرد.
6. حمل و نقل دریایی به سمت بندر مقصد:
   در این بخش از باربری دریایی، کشتی با محموله به سوی بندر مقصد حرکت می‌کند. مدت‌زمان این سفر بستگی به فاصله بین مبدا و مقصد، شرایط آب‌وهوایی و نوع مسیر دریایی دارد.
7. تشریفات گمرکی در بندر مقصد:
   بعد از رسیدن کشتی به بندر مقصد، مراحل گمرکی مجددا انجام می‌شود. بررسی اسناد، بازرسی محموله و صدور مجوز ترخیص از جمله اقداماتی است که در این مرحله انجام می‌شود.
8. تخلیه بار و تحویل به گیرنده:
   در آخرین مرحله، بار از کشتی تخلیه می‌شود و بر اساس توافق انجام‌شده به انبار یا محل تعیین‌شده توسط گیرنده تحویل داده می‌شود تا فرآیند باربری کامل گردد.

شرایط بیمه حمل و نقل دریایی

در حمل و نقل دریایی، یکی از مهم‌ترین موضوعات برای صاحبان کالا، داشتن بیمه مناسب است تا در صورت بروز حادثه، خسارت‌های احتمالی جبران شود. این بیمه‌ها معمولا حوادثی مثل غرق شدن کشتی، برخورد با موانع، دزدی دریایی یا آتش‌سوزی را پوشش می‌دهند. برخی از بیمه‌نامه‌ها مخصوص شرایط خاص هستند، مثلا اگر کالا با کانتینر یخچال‌دار جابه‌جا شود و به‌دلیل نقص فنی یخچال، کالا خراب شود، خسارت تحت پوشش قرار می‌گیرد. نوع دیگری از بیمه‌ها برای کالاهای فله یا بارهای خاص طراحی شده که شرایط آن با بیمه‌های معمول متفاوت است.

سخن پایانی

حمل و نقل دریایی یکی از اصلی‌ترین و اقتصادی‌ترین روش‌های جابجایی کالا در سطح بین‌المللی است که به‌دلیل ظرفیت بالا، هزینه مناسب و امکان حمل انواع بارها، نقش مهمی در معاملات داخل سامانه دریچه تجارت و همچنین تجارت جهانی ایفا می‌کند. این نوع حمل و نقل نیازمند رعایت قوانین بین‌المللی و بهره‌مندی از بیمه‌های تخصصی برای تضمین امنیت کالاهاست.

سوالات متداول

حمل و نقل دریایی چه نوع کالاهایی را جابجا می‌کند؟

این روش انواع کالاها از جمله کالاهای فله‌ای، مایعات، کانتینری، خودرو و بارهای حجیم و سنگین را جابجا می‌کند.

چرا حمل و نقل دریایی برای کالاهای بزرگ و سنگین مناسب است؟

کشتی‌ها ظرفیت بالا و تجهیزات ویژه‌ای دارند که امکان انتقال ایمن و مقرون‌به‌صرفه کالاهای سنگین و حجیم را فراهم می‌کنند.

هزینه حمل و نقل دریایی چگونه تعیین می‌شود؟

هزینه‌ها بر اساس وزن یا حجم کالا، نوع بار، مسیر و هزینه‌های جانبی مثل تخلیه، انبارداری و بیمه محاسبه می‌شود.