اتاق بازرگانی چیست؟ ارکان، فعالیت ها و وظایف

اتاق بازرگانی یکی از نهادهای کلیدی در ساختار اقتصادی کشورها به شمار می‌رود که با هدف ایجاد تعامل و هم‌افزایی میان بخش‌های گوناگون همچون صنعت، تجارت، معدن و کشاورزی راه‌اندازی شده است. این سازمان مستقل از دولت، به عنوان صدای بخش خصوصی شناخته می‌شود و نقشی مهم در برقراری ارتباط میان فعالان اقتصادی و نهادهای حاکمیتی بر عهده دارد.

در ادامه این مطلب، به بررسی جزئی‌تر موضوعات مرتبط با این سازمان خواهیم پرداخت. اگر علاقه‌مند هستید که دانش بیشتری در این زمینه به دست آورید، با ما همراه بمانید. اطلاعات مفیدی در انتظار شماست که می‌تواند مسیر فعالیت‌های اقتصادی‌تان را روشن‌تر کند.

اتاق بازرگانی بین المللی چیست؟

اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) در سال ۱۹۱۹ بر پایه اساسنامه‌ای مشخص تاسیس شد و مقر اصلی آن در شهر پاریس قرار دارد. این نهاد دارای شخصیت حقوقی مستقل است و اگرچه به سازمان ملل متحد وابسته نیست، اما همکاری نزدیکی با آن دارد. محور فعالیت‌های این سازمان بین‌المللی، استانداردسازی و یکپارچه‌سازی رویه‌ها و مقررات تجاری جهانی است.

این نهاد دارای مجموعه‌ای از کمیسیون‌ها و کمیته‌های تخصصی است که در حوزه‌های گوناگون فعالیت دارند، از جمله می‌توان به کمیسیون بانکی، کمیته تنظیم روابط قراردادی، کمیته سازش و داوری، کمیته بین‌المللی حمل‌ونقل دریایی و همچنین مرکز بین‌المللی کارشناسی اشاره کرد.

این سازمان با هدف گردآوری و استانداردسازی اصطلاحات رایج در تجارت بین‌المللی فعالیت می‌کند تا فعالان اقتصادی و شرکت‌های فراملی بتوانند قراردادهای خود را بر پایه اصول منصفانه، عرف‌های رایج جهانی و مطابق با خواسته‌های طرفین تنظیم کنند، بدون آن‌که به قوانین داخلی یک کشور خاص وابسته باشند. این رویه باعث کاهش احتمال بروز اختلافات می‌شود و در صورتی که اختلافی به وجود آید، دیوان داوری وابسته به ICC می‌تواند آن را به شکل حرفه‌ای و عادلانه حل ‌و فصل کند.

 وظایف اتاق بازرگانی چیست؟

اتاق بازرگانی بین‌المللی به عنوان نهادی جهانی و معتبر، وظایف متعددی را بر عهده دارد که هدف اصلی آن تسهیل فرآیندهای تجاری فراملی، ایجاد نظم و چارچوب‌های قانونی و عرفی در تجارت بین کشورها و همچنین حل و فصل اختلافات تجاری است.

این سازمان با بهره‌گیری از نمایندگان کشورهای عضو، تلاش می‌کند تا با برگزاری مجامع و تشکیل کمیته‌های تخصصی، قواعد و دستورالعمل‌های مشخصی را تدوین و ابلاغ کند که به بنگاه‌ها و دولت‌ها در اجرای فعالیت‌های اقتصادی کمک کند.

مهم‌ترین وظایف این نهاد بین‌المللی عبارتند از:

• ایجاد ارتباط موثر بین کشورهای عضو به منظور افزایش همکاری‌های اقتصادی و توسعه تجارت جهانی
• برگزاری مجامع عمومی و کنفرانس‌های دوره‌ای جهت بررسی و هماهنگی قواعد و مقررات بین‌المللی
• تدوین و تنظیم قواعد و استانداردهای مورد توافق کشورهای عضو برای تسهیل تجارت بین‌المللی
• رسیدگی به اختلافات تجاری از طریق برگزاری جلسات داوری و ایجاد روندهای صلح و سازش میان طرفین
• راه‌اندازی و مدیریت مراکز هم‌اندیشی و سمینارهای تخصصی به منظور تبادل نظر و ارتقای دانش در حوزه تجارت جهانی
• فراهم‌کردن بانک‌های اطلاعاتی و منابع جامع جهت پشتیبانی از فعالیت‌های تجاری و اقتصادی اعضا
• ارائه خدمات مشاوره‌ای تخصصی در زمینه مسائل حقوقی، مالیاتی و سرمایه‌گذاری خارجی به اعضا
• تشویق و حمایت از پیگیری منافع جمعی و فردی اعضا و ارتقای مشارکت فعالان اقتصادی در سطوح ملی و بین‌المللی
• همکاری و هماهنگی با سایر نهادها و سازمان‌های بین‌المللی برای توسعه زیرساخت‌های تجارت فراملی و تقویت نظام‌های قانونی مرتبط

ارکان اتاق بازرگانی

اتاق بازرگانی از ارکان متعددی تشکیل شده که هر یک وظایف مشخصی دارند. این ارکان عبارت‌ند از:

1. مجمع اتاق بازرگانی:
   بالاترین رکن در ساختار اتاق به شمار می‌رود که در ICC به نام «مجمع» شناخته می‌شود. این مجمع برای تسهیل اداره امور، سالانه دو بار در محل ICC تشکیل جلسه می‌دهد. اعضای آن نمایندگان کشورهای عضو نهاد هستند و حتی نمایندگان کشورهایی که کمیته ملی ندارند نیز به این مجمع دعوت می‌شوند.
2. کمیته‌های ملی:
   این کمیته‌ها در واقع اعضای رسمی ICC به حساب می‌آیند. در حال حاضر، از میان ۱۳۰ کشور عضو اتاق بین‌المللی، ۷۰ کشور دارای کمیته ملی هستند که ایران نیز در میان آن‌ها قرار دارد.
3. دبیرخانه:
   یکی از اجزای کلیدی هر سازمانی دبیرخانه آن است. دبیرخانه ICC که توسط مجمع نهاد انتخاب می‌شود، مسئول ارتباط‌گیری با کمیته‌های ملی و دیگر نهادهای مرتبط است تا همکاری‌ها را تقویت و برنامه‌های تصویب شده اتاق را اجرا کند.
4. هیئت‌رئیسه و هیئت اجرایی:
   برای برگزاری جلسات مجمع، پیگیری دستورات و مدیریت امور، هیئت‌رئیسه و هیئت اجرایی تشکیل می‌شود. رئیس و نائب‌رئیس هیئت‌رئیسه هر دو سال یکبار توسط مجمع انتخاب می‌شوند. همچنین اعضای هیئت اجرایی از بین اعضای مجمع برای مدت سه سال تعیین می‌گردند و تعداد آن‌ها بین ۱۵ تا ۳۰ نفر است.

فعالیت ها و اهداف اتاق بازرگانی

تشکیل اتاق‌های بازرگانی دارای اهداف اساسی و بسیار مهمی است که نه‌تنها بر کشور‌های عضو تاثیرگذار است بلکه در گستره تجارت جهانی نیز نقش بسزایی ایفا می‌کند. از آنجا که در روابط تجاری بین شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی احتمال بروز مشکلات و اختلافات وجود دارد، اتاق بازرگانی بین‌المللی با ماموریتی ویژه به رفع این موانع می‌پردازد.

علاوه بر این، توسعه و بهبود فضای تجارت بین‌المللی از دیگر اهداف مهم این نهاد است. به‌طور کلی، کلیه فعالیت‌ها و اهداف ICC حول محور تقویت و ارتقاء روابط تجاری و اقتصادی کشورها می‌چرخد، زیرا اساس و ریشه تاسیس این نهاد، بهبود تعاملات تجاری فراملی و به تبع آن ارتقاء سطح تجارت داخلی اعضا می‌باشد. در ادامه مهم‌ترین اهداف این سازمان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1. تدوین قوانین و حل اختلافات:

اتاق بازرگانی بین‌المللی تلاش می‌کند با برگزاری نشست‌ها، کنفرانس‌ها و سمینارهای تخصصی در حوزه تجارت، قوانین و مقررات یکسان و هماهنگی را در سطح جهانی وضع کند. این هماهنگی و استانداردسازی قوانین، نقش مهمی در تسهیل روابط تجاری بین کشورها و فعالان اقتصادی ایفا می‌کند و در هنگام بروز مشکلات، راهنمایی‌ها و حمایت‌های لازم را برای شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری فراهم می‌کند.

2. افزایش همکاری و تعامل میان کشورها و دولت‌ها:

یکی از اهداف اساسی این نهاد، ایجاد همبستگی و همکاری گسترده بین دولت‌ها و کشورهای مختلف است. این همکاری‌های اقتصادی فراملی موجب رونق اقتصادی در سطح ملی و جهانی شده و تاثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی مردم به همراه دارد. به عبارت دیگر، آنچه که در دنیای امروز نقش کلیدی در پیشرفت کشورها ایفا می‌کند، توسعه روابط اقتصادی و تجاری میان آن‌هاست.

3. برگزاری نشست‌ها و افزایش دانش تجاری:

اتاق بازرگانی بین‌المللی با اجرای نشست‌های متعدد، سمینارها و انتشار کتاب‌ها و نشریات تخصصی در حوزه تجارت بین‌الملل، تلاش می‌کند تا سطح آگاهی بازرگانان و دولت‌ها را نسبت به مباحث اقتصادی و قواعد تجارت جهانی بالا ببرد. این آموزش‌ها به تجار کمک می‌کند تا با قوانین پیچیده و متعدد حوزه تجارت آشنا شوند که این موضوع باعث نظم بیشتر بازارها و جلوگیری از بی‌ثباتی و هرج‌ و مرج در روابط تجاری می‌شود.

4. رفع اختلافات در حوزه تجارت بین‌الملل:

یکی از اهداف اصلی این نهاد، فراهم کردن بستری برای صلح و مصالحه میان طرفین اختلاف در معاملات و روابط تجاری بین‌المللی است. شرکت‌ها و بنگاه‌های تجاری ممکن است به دلایل مختلف، از جمله مسائل سیاسی میان کشورها، دچار تعارض و مشکلات شوند. در چنین شرایطی، ICC با برگزاری جلسات داوری و میانجی‌گری تلاش می‌کند تا این اختلافات را به‌صورت قانونی و مسالمت‌آمیز حل و فصل کند.

5. رفع موانع اقتصادی:

اتاق بازرگانی بین‌المللی با برگزاری جلسات متعدد و بررسی همه‌جانبه مسائل اقتصادی، همچنین از طریق مذاکرات سازنده با کشورهای مختلف، در جهت حذف موانع تجاری فعالیت می‌کند. هدف اصلی این نهاد، کاهش محدودیت‌های ایجاد شده توسط برخی کشورها است تا مسیر تجارت آزاد و روان‌تر شود و بدین ترتیب فرصت‌های جدید برای توسعه و گسترش تجارت جهانی فراهم گردد.

6. تحریک رقابت سالم میان مؤسسات تجاری:

یکی از فعالیت‌های مهم اتاق بازرگانی، ترویج رقابت بین شرکت‌ها و مؤسسات تجاری است که باعث افزایش کیفیت محصولات و خدمات ارائه شده می‌شود. رقابت سازنده موجب می‌گردد که کسب‌وکارها به نوآوری و بهبود مستمر ترغیب شده و آزادی‌های بیشتری در فعالیت‌های تجاری کسب کنند. این روند در نهایت به بهبود عملکرد اقتصادی و رشد پایدار تجارت در سطح جهانی و ملی منجر خواهد شد.

7. افزایش میزان صادرات:

کشورها با ارسال محصولات خود به بازارهای بین‌المللی، نیازهای مختلف کشورهای دیگر را تامین می‌کنند و این تبادل کالاها نقش مهمی در رشد اقتصادی ایفا می‌کند. ICC تلاش دارد تا با ساده‌سازی قوانین و مقررات صادرات، شرایط را برای افزایش حجم صادرات کشورها فراهم کند. ارتقاء صادرات نه‌تنها به رشد اقتصاد داخلی کمک می‌کند بلکه تاثیر قابل‌توجهی بر توسعه تجارت جهانی و بهبود روابط اقتصادی بین کشورها دارد.

سهم اتاق بازرگانی چیست؟

سهم اتاق بازرگانی، سه هزارم درآمد مشمول مالیات ذکر شده در برگ تشخیص یا قطعی مالیاتی مودی را به‌عنوان سهم سه در هزار اتاق محاسبه و دریافت می‌کند. همچنین شرکت‌ها و افرادی که در دوره مالی مربوطه فعالیت نداشته و عدم فعالیت آن‌ها توسط حوزه مالیاتی تایید شده باشد، از پرداخت این سهم معاف هستند.

نحوه محاسبه سهم سه در هزار بر اساس سه هزارم درآمد مشمول مالیات است و مبنای محاسبه یک در هزار، یک در هزار فروش کالا و خدمات می‌باشد. لازم به ذکر است که در سال‌های ۹۱ و ۹۲، 60% از مبلغ یک در هزار بخشوده شده است.

کمیسیون های اتاق بازرگانی

اتاق بازرگانی دارای 16 کمیسیون تخصصی است که هر یک وظیفه پوشش دادن جنبه‌های مهم و کلیدی تجارت بین‌المللی را بر عهده دارند. این کمیسیون‌ها با هدف تسهیل و توسعه امور بازرگانی جهانی فعالیت می‌کنند و در زمینه‌های مختلف تخصصی به ارائه راهکار و تنظیم مقررات می‌پردازند. ۱۶ کمیسیون اتاق عبارتند از:

کمیسیون روش‌ها و عرف‌های بانکی (Banking Technique and Practices) که به‌طور خلاصه کمیسیون بانکی نامیده می‌شود و مسئولیت وضع مقررات مرتبط با وصولی‌ها و اعتبارات اسنادی را بر عهده دارد.

• کمیسیون ارتباطات بین‌المللی
• کمیسیون محیط زیست
• کمیسیون نیرو
• کمیسیون خدمات مالی و بیمه
• کمیسیون مالکیت صنعتی و معنوی
• کمیسیون داوری بین‌المللی
• کمیسیون رویه‌های تجاری بین‌المللی
• کمیسیون تجارت و سرمایه‌گذاری
• کمیسیون حقوق و رویه‌های مربوط به رقابت
• کمیسیون بازاریابی، تبلیغات و توزیع کالا و خدمات
• کمیسیون مالیات
• کمیسیون حمل و نقل

 اتاق بازرگانی مشترک بین کشور ها چیست؟

اتاق‌های مشترک بازرگانی بین کشورها بر پایه قوانین مصوب هر کشور و با رویکرد تقویت همکاری‌های اقتصادی تاسیس می‌گردند. این نهادها به‌صورت مستقل و خودگردان اداره می‌شوند و مدیریت آن‌ها بر عهده فعالان اقتصادی، کارآفرینان و تجار با تجربه در عرصه جهانی است.

طبق اساسنامه مربوط به این اتاق‌ها، آن‌ها ماهیتی بین‌المللی، غیرانتفاعی و غیردولتی داشته و در حوزه‌های متنوعی همچون کالا، خدمات، حقوق مالکیت فکری و زمینه‌های صنعتی، کشاورزی، تولیدی و معدنی فعالیت می‌کنند. این ساختار باعث می‌شود که اتاق‌های مشترک، نقش موثری در توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری‌های فرامرزی ایفا کنند.

اختیارات اتاق بازرگانی

اختیارات اتاق بازرگانی ایران شامل موارد متعددی است که نقش کلیدی در توسعه و هماهنگی فعالیت‌های تجاری و اقتصادی ایفا می‌کند. از جمله این اختیارات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد هماهنگی و وحدت میان اعضای اتاق که شامل بازرگانان، صاحبان صنایع و معادن است تا فعالیت‌های اقتصادی به صورت هماهنگ‌تر و موثرتر پیش برود.
• ارائه مشاوره‌های تخصصی در زمینه مسائل اقتصادی کشور از دیدگاه‌های مختلف به منظور کمک به تصمیم‌گیری‌های بهتر در این حوزه
• سازماندهی و برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی در داخل و خارج از کشور برای معرفی محصولات و خدمات و ایجاد فرصت‌های جدید تجاری
• برقراری ارتباط با اتاق‌های بازرگانی کشورهای دیگر و تلاش برای تتسیس اتاق‌های مشترک به منظور گسترش روابط بین‌المللی
• تشویق سرمایه‌گذاری‌های داخلی، به‌خصوص در بخش‌های تولیدی، به منظور تقویت اقتصاد ملی
• صدور کارت عضویت برای اعضای واجد شرایط طبق قوانین و مقررات مصوب اتاق ایران
• تشکیل اتحادیه‌های صادراتی و وارداتی جهت سازماندهی بهتر فعالیت‌های مرتبط با تجارت خارجی
• برگزاری دوره‌های آموزشی و کاربردی در حوزه‌های مختلف بازرگانی، صنعتی و معدنی با توجه به نیازهای کشور و اعضا
• تشکیل اتاق‌های مشترک با کشورهای همسایه و هماهنگی مستمر با سازمان‌ها و نهادهای مرتبط به منظور توسعه همکاری‌ها
• تلاش در راستای بررسی و حکمیت اختلافات بازرگانی داخلی و خارجی میان اعضا و متقاضیان دیگر به منظور حفظ منافع طرفین
• ایجاد و اداره مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی به منظور گردآوری داده‌های لازم و انجام وظایف و فعالیت‌های مرتبط با ماموریت‌های اتاق

سخن پایانی

اتاق‌ بازرگانی به‌عنوان نهادی مهم و موثر در توسعه روابط تجاری و اقتصادی کشورها نقش کلیدی ایفا می‌کند. این اتاق‌ها با تسهیل ارتباط بین بازرگانان، تسریع در حل اختلافات تجاری، یکسان‌سازی قوانین و ایجاد فضای رقابتی سالم، بستر مناسبی برای رشد تجارت داخلی و بین‌المللی فراهم می‌کنند.

با توجه به اهمیت این روندها و نیاز روزافزون به دسترسی آسان و مطمئن به بازارهای تخصصی، سامانه دریچه تجارت به‌عنوان نخستین سامانه جامع خرید و فروش کالای صنعتی در حوزه‌های نفت و گاز، پتروشیمی، فولاد، معدن و نیروگاه، بستری کامل و تخصصی را برای فعالان اقتصادی فراهم آورده است تا با اطمینان و سرعت بالا به نیازهای صنعتی خود پاسخ دهند و به توسعه پایدار در صنایع حیاتی کشور کمک کنند. سامانه دریچه تجارت، پل ارتباطی مطمئن بین تولیدکنندگان، بازرگانان و خریداران در سطح داخلی و بین‌المللی است که نقش مهمی در رونق اقتصاد کشور ایفا می‌کند.

سوالات متداول

اتاق بازرگانی چیست و چه نقشی در اقتصاد دارد؟

نهادی غیر دولتی است که به حمایت و توسعه فعالیت‌های تجاری و اقتصادی می‌پردازد. این اتاق‌ها با ایجاد هماهنگی میان بازرگانان، تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی، بستری برای تسهیل تجارت داخلی و بین‌المللی فراهم می‌کنند و نقش مهمی در رونق اقتصاد ایفا می‌کنند.

اتاق‌های بازرگانی مشترک چه تفاوتی با اتاق‌های بازرگانی داخلی دارند؟

اتاق‌های مشترک بازرگانی بین دو کشور یا چند کشور با هدف تقویت روابط اقتصادی، تجاری و صنعتی تشکیل می‌شوند. این اتاق‌ها ماهیتی بین‌المللی، غیرانتفاعی و خودگردان دارند و بر توسعه مبادلات دوجانبه و همکاری‌های فرامرزی تمرکز دارند، در حالی که اتاق‌های داخلی بیشتر بر مسائل اقتصادی یک کشور تمرکز دارند.

چگونه اتاق بازرگانی به حل مشکلات تجاری کمک می‌کند؟

این نهاد با وضع قوانین متحدالشکل، برگزاری جلسات و سمینارها و همچنین ایجاد نهادهای داوری به حل اختلافات تجاری داخلی و بین‌المللی کمک می‌کند. این اقدامات باعث می‌شود مشکلات تجاری به صورت مسالمت‌آمیز و منظم حل شده و فضای کسب‌وکار بهبود یابد.

اعضای این اتاق چه کسانی هستند و چگونه انتخاب می‌شوند؟

اعضای این نهاد شامل بازرگانان، صاحبان صنایع، معادن و فعالان اقتصادی هستند که معمولا توسط مجمع عمومی انتخاب یا پذیرفته می‌شوند.