کالای متروکه گمرکی چیست؟ سرنوشت کالای متروکه و راه های جلوگیری

کالای متروکه گمرکی آن دسته از کالاهایی هستند که مالک آن‌ها به دلایل مختلف اقدامی برای ترخیص آن‌ها از گمرک انجام نداده است. همچنین، کالاهای نگهداری شده در انبار گمرک که مالکان آن‌ها بعد از مدت زمان تعیین شده به ارائه مدارک لازم برای ترخیص کالا پرداخته‌اند نیز کالاهای متروکه محسوب می‌شوند. در کنار این موارد، می‌توان به دلایل متنوع دیگری نیز به‌منظور متروکه شدن کالاهای وارداتی اشاره کرد که بهتر است برای آشنایی با آن‌ها و دیگر موضوعات مهم پیرامون کالاهای متروکه با ادامه مطلب همراه شوید.

کالای متروکه در گمرک از نوع ممنوعه چیست؟

اگر کالای متروکه گمرکی از نوع ممنوعه باشد، مطابق با قوانین گمرک اقداماتی صورت می‌گیرد تا در مورد این نوع کالاها تعیین تکلیف شود. به‌عبارت دیگر، گمرک در اولین قدم به صاحب یا واردکننده کالا اطلاعاتی ارائه می‌کند تا در صورت نیاز به مراجعه قضایی اعتراض خود را اعلام کند. سپس، باید ادله کافی درباره کالای وارداتی را در اختیار مراجع قضایی قرار دهد تا در نهایت برای ضبط یا ترخیص کالا تصمیماتی گرفته شود. در صورتی که واردکننده یا صاحب کالای متروکه از نوع ممنوعه مشخص نباشد، گمرک وظیفه دارد که وضعیت را با اطلاعات ضروری در روزنامه کثیرالانتشار اعلام و ابلاغ کند. به‌طور کلی، تصمیم‌گیری برای کالاهای متروکه و ممنوعه گمرکی این تصمیمات اتخاذ می‌شود:

• در صورت اعتراض صاحب کالای متروکه، باید حداکثر تا 2 ماه از زمان دریافت ابلاغ، برای مراجعه به مراجع قضایی اقدام کرده و پس از گذشت 15 روز از زمان مراجعه، ادله و مستندات خود را ارائه کند. درغیر این صورت، کالای ممنوعه که در دسته کالاهای متروکه نیز قرار گرفته است از سوی دولت ضبط می‌شود.
• اگر 6 ماه از تاریخ ضبط کالا گذشته یا تکلیف نهایی آن از سوی مراجع قضایی مشخص نشده یا نگهداری آن پرهزینه باشد و یا کالای ضبط شده در دسته کالاهای سریع‌الفساد باشد، بر اساس قانون گمرک باید به‌فروش برسد و مبلغ آن تا زمان مشخص شدن تکلیف نهایی تحت‌عنوان سپرده محفوظ شود. در برخی موارد نیز مراجع قضایی اعلام می‌کنند که خود کالا باید تا زمانی که تکلیف نهایی مشخص شود، نگهداری شده و به‌فروش نرسد.

5 علت متروکه شدن کالا در گمرک

همان‌طور که اشاره شد، کالای متروکه گمرکی به دلایل مختلفی در انبار نگهداری می‌شوند. وجود یک یا چند دلیل زیر به عدم ترخیص به‌موقع کالاهای وارداتی از گمرک منجر می‌شود:

1. عدم پرداخت هزینه های گمرکی:

اصلی‌ترین دلیلی که باعث متروکه شدن کالاها می‌شود با پرداخت هزینه‌های گمرکی بعد از زمان مقرر و همچنین عدم مراجعه به‌موقع صاحبان کالا در ارتباط است. در صورت عدم پرداخت عوارض، مالیات و هریک از هزینه‌های مرتبط با واردات و ترخیص کالا، کالای شما در دسته کالاهای متروکه قرار خواهد گرفت. مثلا اگر اقدام به خرید دستگاه برش کرده باشید، هزینه گمرکی آن حدود 3 درصد است.

2. مشکلات مستنداتی:

در صورت عدم ارائه اسناد لازم و مدارک موردنیاز به‌منظور ترخیص کالا، باید در انتظار متروکه شدن کالای وارداتی باشید. وجود نقص در ارائه فاکتورهای خرید، اسناد مرتبط با حمل‌ونقل کالا، گواهی ارزیابی مبدا و دیگر مجوزها و اسناد مهم، شما را به دردسرهای قابل‌توجهی گرفتار می‌کند.

3. دم اطلاع از قوانین و مقررات:

در برخی موارد به‌دلیل نداشتن اطلاعات کافی درباره قوانین و مقررات گمرگی، ممکن است مراحل ترخیص با نقص‌های زیادی انجام شود؛ بدون شک، نتیجه این شرایط متروکه شدن کالا در گمرک است.

4. اختلافات تجاری و حقوقی:

کالای متروکه گمرکی ممکن است به‌دلیل مشکلات حقوقی از جمله دعاوی قضایی و یا حتی اختلافات پیش‌آمده بین فروشنده و خریدار، صورت گیرد. هریک از این شرایط به تاخیر در ترخیص کالاها و همچنین متروکه شدن کالای وارداتی منجر می‌شود.

 5. ممنوعیت ها و محدودیت های وارداتی:

در برخی موارد نیز متروکه شدن کالا به‌دلیل محدودیت‌های وارداتی و قوانین تجاری رخ می‌دهد. در اغلب موارد، تاخیر در ترخیص به‌موقع کالاها به‌دلیل محدودیت‌های قانونی و ممنوعیت‌های مرتبط با مقررات تجاری کشور صورت می‌گیرد. به‌همین دلیل، آگاهی از قوانین روز و داشتن اطلاعات کافی درباره تغییرات مرتبط با مقررات گمرک اهمیت زیادی پیدا می‌کند.

مدت زمان مقرر برای ترخیص کالا از گمرک چقدر است؟

مطابق با قوانین گمرک باید صاحبان کالا حداکثر تا 4 ماه برای ترخیص کالای وارداتی اقدام کنند. در صورتی که از این زمان تعیین شده گذشته باشد، اداره گمرک این اختیار را دارد تا کالای متروکه را ضبط کرده و یا به‌فروش برساند. لازم به ذکر است که زمان درنظر گرفته شده برای کالای متروکه گمرکی با توجه به نوع کالا و همچنین روش حمل‌ونقل آن، متفاوت است. زمان تعیین شده برای ترخیص کالاها با درنظرگرفتن نوع حمل‌ونقل آن‌ها و مطابق با ماده 24 قانون گمرک، به شرح زیر است:

• کالاهایی که به گمرک هوایی، زمینی و ریلی وارد می‌شوند، باید ظرف مدت حداکثر 2 ماه پس از ورود آن‌ها به گمرک ترخیص شوند.
• کالاهایی که به روش حمل‌ونقل دریایی به گمرک وارد می‌شوند، باید حداکثر ظرف 3 ماه پس از ورود به گمرک دریایی ترخیص شوند.

مدت زمان تعیین شده برای ترخیص کالا در هریک از گمرک‌های ذکرشده می‌تواند با درخواست به‌موقع صاحبان کالا تا حداکثر 2 ماه دیگر، تمدید شود. در صورت گذشت مدت زمان مقرر توسط گمرک، کالا توسط گمرک متروکه اعلام خواهد شد.

چه اتفاقی برای کالای متروکه در گمرک می افتد؟

همان‌طور که اشاره شد، در صورتی که از زمان موعد مقرر برای ترخیص کالا در گمرک‌های مختلف گذشته باشد، کالای متروکه گمرکی توسط اداره گمرک ضبط شده و یا به‌فروش می‌رسد. زمانی که کالای نگهداری شده در انبار گمرک، متروکه درنظر گرفته می‌شود، سریعا تاریخ اعلام متروکه بودن کالا در قبض انبار ثبت شده و مطابق با قوانین مربوطه، یک تاریخ تحت‌عنوان تاریخ فروش کالای متروکه موردنظر نیز ثبت خواهد شد. زمانی که تاریخ فروش در قبض انبار کالای متروکه درج شود به این معنی است که سرانجام آن، فروش توسط اداره گمرک خواهد بود. مبلغ فروش کالای متروکه پس از کسر هزینه‌های پرداخت نشده گمرک مانند هزینه‌های فروش کالای متروکه، حمل‌ونقل، نگهداری کالا، حق بیمه و… از مبلغ کل کسر شده و باقی‌مانده آن نیز به صاحب یا واردکننده کالا تعلق می‌گیرد.

 فروش کالای متروکه در گمرک چگونه است؟

همان‌طور که اشاره شد، کالای متروکه گمرکی در صورتی که صاحبان آن اعلام حضور نکرده و پیگیری قضایی انجام ندهند، به فروش می‌رسد. متناسب با شرایط موجود و نوع کالا، یکی از روش‌های مزایده کتبی، حراج و یا خرده‌فروشی برای فروش کالای متروکه انتخاب خواهد شد. در این میان، سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی وظیفه فروش کالاهایی که توسط گمرک متروکه اعلام شده است را برعهده دارد. مطابق قانون، درآمدی که از فروش کالاهای متروکه حاصل می‌شود، متعلق به گمرک نیست؛ بلکه اداره گمرک فقط مجاز به کسر هزینه‌هایی است که صاحب کالا به‌منظور ترخیص کالا پرداخت نکرده است. به این شکل، باقی درآمد به صاحب کالا تعلق دارد و باید به حساب او پرداخت شود. صاحب کالای متروکه فرصت دارد ظرف 2 سال پس از فروش کالای متروکه به اداره گمرک مراجعه کرده و مدارک و اسناد لازم به‌منظور اثبات مالکیت کالاهای متروکه را ارائه کند. در صورت تائید مستندات، مبلغ ذکرشده به صاحب کالا عودت داده می‌شود.

لازم به ذکر است که اگر روش مزایده برای فروش کالاهای متروکه اجرا شود، صاحبان اصلی کالا نیز قادر به شرکت در مزایده و خرید آن‌ها هستند. این شرایط به صاحبان کالاهای متروکه این امکان داده می‌شود تا کالاهای خود را مجددا خریداری کرده و خسارات ناشی از عدم ترخیص کالا از گمرک را نیز پرداخت کنند.

4 راه جلوگیری از متروکه شدن کالا در گمرک؟

در صورتی که کالاهای موجود در انبار گمرک در دسته کالای متروکه گمرکی قرار گیرند، واردکنندگان و یا صادرکنندگان کالا باید در انتظار زیان‌های بزرگ و قابل‌توجهی باشند. این درحالی است که روند دریافت هزینه‌های ناشی از فروش کالاهای متروکه و دیگر اقدامات مرتبط برای جلوگیری از ضبط آن توسط اداره گمرک، سخت و زمان‌بر است. راهکارهایی که به شما در پیشگیری از متروکه شدن کالاها در اداره گمرک کمک می‌کند، به شرح زیر است:

1. تکمیل اسناد و ارائه مدارک صحیح

از اصلی‌ترین اقدامات در جلوگیری از متروکه شدن کالاها در اداره گمرک با تکمیل اسناد و اطمینان از صحت مدارک ارائه شده، در ارتباط است. در صورتی که مدارک موردنیاز برای ترخیص کالا نادرست و یا ناقص باشد، بدون شک با تاخیر در ترخیص کالا و همچنین متروکه شدن آن روبه‌رو خواهید شد. توصیه می‌شود پیش از هر اقدامی، بررسی صحت مدارک مهمی چون فاکتورها، مجوزها، اسناد حمل‌ونقل و دیگر مدارک مربوطه را جدی بگیرید.

2. رعایت قوانین و مقررات گمرکی

از دیگر راهکارهای مهمی که در پیشگیری از اعلام کالای متروکه گمرگی موثر است، آگاهی از قوانین و مقررات گمرک و رعایت آن است. به‌عنوان مثال، اگر به محدودیت‌های وارداتی توجهی نداشته باشید، باید در انتظار دردسرها، خسارات مالی و لطمه زدن به اعتبارات بازرگانی خود باشید؛ چراکه با نقض قوانین گمرک، کالای شما متروکه اعلام می‌شود. توصیه می‌شود که وضعیت کالای نگهداری شده در انبار گمرک را به‌صورت مستمر رصد کنید تا در صورت بروز مشکلات، با ارتباط‌گیری با مسئولین گمرک در جهت رفع زودهنگام آن اقدام کنید.

3. استعلام هزینه های ترخیص

یکی از اقداماتی که به شما در ایجاد آمادگی به‌منظور ترخیص به‌موقع کالا کمک می‌کند، استعلام هزینه‌های مرتبط با ترخیص کالا از اداره گمرک است. به‌عبارت دیگر، با آگاهی از هزینه‌هایی که باید به شرکت‌های ترخیص کننده و یا اداره گمرک پرداخت کنید، می‌توانید به برآورد بودجه لازم برای این کار بپردازید. لازم به ذکر است که این کار باید پیش از حمل‌ونقل کالا صورت گیرد. این راهکار به‌طور قابل‌توجهی در کاهش احتمال اعلام کالای متروکه گمرکی نقش دارد؛ چرا که اکثر صاحبان کالاها به‌دلیل کمبود بودجه از ترخیص به‌موقع کالا از گمرک غافل می‌شوند.

4. مشورت با کارشناسان گمرکی

اگر از نحوه ترخیص کالا و اقدامات مرتبط با آن آگاهی کافی ندارید، بهتر است از مشاوره و راهنمایی کارشناسان فعال در اداره گمرک و یا متخصصان امور گمرکی کمک بگیرید. از آنجایی که این افراد به تمام قوانین گمرک اشراف دارند، می‌توانند توصیه‌های کاربردی و راهکارهای عملی مناسبی به‌منظور جلوگیری از متروکه شدن کالای شما ارائه کنند.

سوالات متداول

در صورتی که از تاریخ ضبظ کالای متروکه گمرکی 6 ماه گذشته باشد، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

بر اساس قانون گمرک باید به‌فروش برسد و مبلغ آن تا زمان مشخص شدن تکلیف نهایی تحت‌عنوان سپرده محفوظ شود.

آیا درآمد به‌دست آمده از فروش کالای متروکه به اداره گمرک تعلق دارد؟

خیر. اداره گمرک فقط مجاز به کسر هزینه‌هایی است که صاحب کالا به‌منظور ترخیص کالا پرداخت نکرده است و باقی درآمد به صاحب کالا تعلق دارد.

وظیفه فروش کالاهایی که توسط اداره گمرک متروکه اعلام می‌شود برعهده کدام سازمان است؟

سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی وظیفه فروش کالاهایی که توسط گمرک متروکه اعلام شده است را برعهده دارد.

سخن پایانی

مرحله ترخیص کالا از اداره گمرک مطابق با قوانین و مقررات تعیین شده‌ای صورت می‌گیرد. در این میان، اگر صاحبان کالا در زمان مقررشده برای ترخیص کالا اقدام نکنند، پس از آن با اعلام کالای متروکه گمرکی مواجه خواهند شد. به‌عبارت دیگر، کالاهایی که به‌موقع از اداره گمرک ترخیص نشوند، در دسته کالاهای متروکه قرار می‌گیرند. در این میان، مشورت با کارشناسان متخصص و فعال در زمینه امور گمرکی به شما در جلوگیری از دردسرها و زیان‌های ناشی از متروکه شدن کالاها کمک می‌کند؛ برای این کار می‌توانید از طریق سامانه دریچه تجارت از اطلاعات کافی برای پشت‌سرگذاشتن اقدامات مرتبط با ترخیص کالاها از گمرک و جلوگیری از متروکه شدن کالاهای موجود در انبار گمرک، بهره‌مند شوید.