لجستیک یکی از عناصر حیاتی و اساسی در حوزه تجارت است. این امر به بهبود عملکرد، کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و افزایش رضایت مشتریان کسب و کارها کمک می‌کند. همچنین در بهبود طراحی، مدیریت، توزیع و ذخیره‌سازی مواد و محصولات در سراسر زنجیره تأمین نقش به‌سزایی دارد. این عبارت شامل فعالیت‌هایی مانند حمل و نقل، ذخیره‌سازی، مدیریت سفارش‌ها و مدیریت جریان مواد است. امروزه اهمیت این امر در بهینه‌سازی فرآیندها است. توسط این امر شرکت‌ها قادرند هزینه‌های خود را کاهش دهند و خدمات بهتری به مشتریان خود ارائه دهند. در این مقاله به معرفی و توضیح مفهوم این مهم، اهمیت آن و نحوه اجرای موفق این رویکردها می‌پردازیم.
لجستیک به چه معناست؟
لجستیک در لغت به معنای حرکت مواد، خدمات، پول و اطلاعات در یک زنجیره تامین است. درواقع به ساماندهی فرایند جمع‌آوری کالا، ذخیره‌سازی، انبارداری و منتقل کردن کالا از مبدا به مقصد لجستیک می‌گوییم. فرایندی که درباره آن حرف زدیم همان زنجیره تامین یا Supply Chain است. تمامی فعالیت‌هایی که یک سازمان برای ارائه خدمات یا کالا به مشتری خود خود انجام می‌دهد، زنجیره تامین نام دارد.
تاریخچه لجستیک
قدمت این واژه به یونان باستان مربوط است. در آن زمان سربازهایی بودند که وظیفه حمل و جابه‌جایی مهمات و ادوات جنگی و… را داشتند. این سربازها را لجستیکا نامیدند. طی دوران مختلف، لجستیکا اهمیت بیشتری یافت و معنای آن نیز تغییر کرد. زمان زیادی نبرد که این مفهوم به کسب و کارها راه پیدا کرد و همان‌طور که گفتیم تبدیل به امری مهم در تجارت و بازرگانی شد.
انواع لجستیک چیست؟
انواع مختلفی از این امر مهم در دنیای امروز مطرح است که در ادامه این بخش به توضیح هرکدام از آن‌ها پرداخته‌ایم:
لجستیک کلان
همان‌طور که از نام آن مشخص است مربوط به موضوعات فراسازمانی است. این نوع به تمامی فرایندهای تجاری و تبادل‌های بین‌المللی اشاره دارد. منظور ما از این فرایندها انبارداری، حمل و نقل، ترخیص و… است. لجستیک تجاری به‌طور کلی به انبارهای کلان، بندرها، فرودگاه‌ها و… مربوط می‌شود.
لجستیک خرد
خرد به معنای فعالیت‌های درون بنگاهی و بین‌بنگاهی مربوط است. این نوع اهمیت بسیار بالایی دارد چراکه به عنوان چرخ‌دنده‌های اقتصاد داخلی یک کشور عمل می‌کند. اگر به نوع خرد بی‌توجهی شود بسته‌ها به دست مشتریان نمی‌رسند و در نهایت اقتصاد کشور به مشکل بر می‌خورد.
لجستیک مقدم
مقدم نوعی از خرد به حساب می‌آید. در این حالت مواد مورد نیاز کارخانه را از منابع بیرونی تا کارخانه حمل می‌کنند. گاهی ممکن است در این حالت به جای واژه مقدم به واژه تدارکات نیز بربخورید.
لجستیک درونی
این نوع روی فرایند تولید از زمان وارد شدن مواد اولیه به کارخانه، طی شدن مراحل و درنهایت خروج محصول از آن متمرکز است. حالت مذکور مسئول مدیریت، پردازش و نظارت بر تمام فعالیت‌های فیزیکی و اطلاعات کامل محصول را برعهده دارد.
لجستیک تالی (بیرونی)
در واقع فرایند پخش، حمل و نقل کالا پس از خروج از کارخانه تا رسیدن محصول به دست مشتری مربوط به این نوع است.
لجستیک معکوس
همان‌طور که از اسم آن مشخص است هنگامی که کالا از دست مصرف‌کننده به کارخانه بازگشت بخورد، با نوع معکوس رو‌به‌رو هستیم. به‌نوعی این سیستم برای بازگشت خوردن کالا و برگرداندن آن به مبدا است.
لجستیک سبز
پیاده‌سازی این سیستم را برای کمتر آلوده شدن محیط زیست راه اندازی کرده‌اند. در این حالت از وسایل نقلیه با کمترین آسیب بر محیط زیست بهره می‌گیرند. وسیله‌های مانند هواپیما، خودروهای هیبریدی، برقی و…
لجستیک کسب و کار
معنای کسب و کار در این حالت، رساندن کالا به دست مشتری به درست‌ترین حالت ممکن است. همه چیز را در این حالت باید به بهینه‌ترین، درست‌ترین و دقیق‌ترین حالت انجام دهند.
لجستیک نظامی
همان‌طور که از نام آن مشخص است مربوط به مسائل نظامی یک کشور می‌شود. طی این حالت افسران و سران نظامی یک کشور موظف هستند که این سیستم را برای کشور طراحی کنند. این سیستم اهمیت بسیار بالایی برای یک کشور دارد.
لجستیک توزیع
عهده‌دار ایجاد نظم میان تعداد، زمان و مکان عرضه کالا، این نوع است. درواقع از زمان ثبت سفارش مشتری تا تحویل سفارش به اواین سیستم باید فعالیت‌های فیزیکی و اطلاعاتی را به‌طور کامل مدیریت کند.
لجستیک تولید
باتوجه به اسم این نوع، تامین مواد مورد نیاز یک کارخانه برای تولید، مربوط به آن است. طی این روش باید بهترین طرح برای تامین سر وقت مواد اولیه را برنامه‌ریزی کنند.
لجستیک اضطراری
هنگامی‌که در لجستیک عادی مشکلی پیش بیاید از این نوع استفاده می‌کنند. شرکت‌های صنعت حمل و نقا و زنجیره تامین بیشتر با این شیوه سر و کار دارند. سازمان‌های دولتی و سازمان‌های حمایتی سعی در بهبود و کمک به تسریع این سیستم دارند.
مزایای خدمات لجستیک
از جمله مزایای این امر می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- شفافیت در زنجیره تامین
- کنترل کردن هزینه‌ها
- مشکل‌یابی در زنجیره تامین
- مدیریت هزینه‌ها
- هدایت جریان نقدیافزایش اعتبار سازمان
- جلب رضایت مشتریان
- کاهش دادن اشتباهات
- افزایش فروش
- بهبود عملکرد سازمان
سخن آخر
لجستیک به عنوان یکی از مهمترین عناصر تجارت و بازرگانی، باعث بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌ها می‌شود. با توجه به انواع مختلف آن از لجستیک کلان تا لجستیک اضطراری، می‌توان با بهره‌گیری از این رویکردها، زنجیره تامین را بهینه‌سازی کرده و بهبود داد. از مزایای خدمات لجستیک می‌توان به شفافیت، کنترل هزینه‌ها، مشکل‌یابی و جلب رضایت مشتریان اشاره کرد. بنابراین، پیاده‌سازی موفق این رویکردها می‌تواند به بهبود عملکرد و افزایش رضایت مشتریان کمک کند.
