بورس کالا، یکی از بازارهای مربوط به بورس ایران است. در این بازار قیمت گذاری عرضه و تقضای کالاهای مختلف را به شکلس منظم و قانون‌مند انجام می‌دهند. معامله‌گران در بورس کالا کالاهایی چون محصولات پتروشیمی، فلزات، فراورده‌های نفتی و… را می‌توانند معامله کنند.
تاریخچه بورس کالا
بازار بورس کالا از بورس‌های فعال در ایران است که سال 1382 آن را راه‌اندازی کردند. شورای عالی بورس ابتدا بورس فلزات و سپس بورس کالاهای کشاورزی را تاسیس کرد. طبق قانون بازار اوراق بهادار و تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران با ترکیب این دو بازار کار خود را آغاز کرد.
به تعریفی ساده این بازار فضایی مناسب برای عرضه‌کنندگان و متقاضیان خرید و فروش کالایی خاص به‌صورت‌های مختلف است. معامله‌گران می‌توانند با توجه به ماهیت کالاها خرید و فروش آن را انجام دهند. همان‌طور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، از ویژگی‌های بارز این بازار قانونمندی و نظم خاص آن است.
چرا بورس کالا پایه‌گذاری شد؟
به‌دلیل رفع نیازهای معامله‌گرانی که در بازارهای سنتی فعالیت می‌کردند، این بازار را سازمان‌های مربوط تاسیس کردند. با به وجود آمدن بازار بورس کالا، ایرادهای بازار سنتی دیگر از بین رفتند. در ادامه ضرورت تاسیس این بازار را به‌صورت مورد به مورد توضیح داده‌ایم:
- بی‌قانونی و هرج و مرج در قیمت‌ها
- عدم وجود یک مرجع قیمت‌گذار با ضمانت اجرایی
- امکان بالای کلاهبرداری
- عدم وجود آمار و اطلاعات دقیق
برتری بازار بورس کالا نسبت به بازار سنتی چیست؟
باتوجه به تجربه افرادی که در این بازار معامله کردند، بورس کالا نسبت به بازار سنتی مزیت‌هایی دارد که در ادامه ب] آن‌ها پرداخته‌ایم:
- قانو‌مندی و برخورداری از نظم ویژه
- مشاهده قیمت‌ها به‌شکل شفاف
- تضمین شدن بعدهای مختلف معامله
- توزیع پوشش و منتقل کردن ریسک
- وجود بازاری مستقیم، صرفه‌جویی در هزینه‌های بازاریابی و فروش
- طراحی ابزار مالی جدید برای بازارهای مختلف باتوجه به شرایط
بورس کالا بازاری مدرن است که سعی می‌کند به عنوان مرجع قیمت‌گذاری کشور عمل کند. این بازار برای پوشش نیازهای امروزی جامعه و ریسک‌های ناشی از معاملات، ابزارهای مختلفی را طراحی می‌کند.
بازارهای بورس کالا
بالطبع این بازار زیرمجموعه‌هایی دارد. زیر مجموعه‌های آن به شرح زیر هستند:
بازار فیزیکی
در بازار فیزیکی، معامله‌گران، کالایی مشخص را خرید و فروش می‌کنند. می‌توانیم بگوییم از لحاظ تحویل دادن کالا شبیه به همان بازار سنتی است، اما حالتی به‌روزتر و پیشرفته‌تر دارد. در این بازار شما می‌توانید، 4 دسته اصلی گروه‌های کالایی را معامله کنید. جالب است بدانید، بیشترین ارزش معامله‌ها در بورس کالا، مربوط به بازار فیزیکی می‌شود.
هدف از تشکیلی این بازار، فراهم کردن فضایی برای ایجاد بازار عرضه کنندگان (صنایع بالادستی) مواد خام و تولیدکنندگان (صنایع پایین‌دستی) شکل گرفته است. مواد خام موادی مانند؛ محصولات پتروشیمی، محصولات پالایشگاهی، محصولات فلزی و محصولات کشاورزی
محصولات بازار پتروشیمی
پتروشیمی‌ها در بازار فیزیکی، مواد تولیدی خود را در گریدهای متفاوتی عرضه می‌کنند. تولیدکنندگان و صاحبان کارخانه این مواد را خریداری می‌کنند و به‌عنوان مواد اولیه کارخانه خود استفاده می‌کنند. در این بازار موارد روبه‌رو را می‌توانید معامله کنید: محصولات پلیمری و شیمیایی از قبیل پلی اتیلن ها، پلی پروپیلن ها، گریدهای PET، گرید استایرن مونومر و …
محصولات صنعتی و معدنی
محصولاتی مانند، سنگ، آهن، مس، تیرآهن، میلگرد و… را در این بازار می‌توانید معامله کنید.
فرآورده های نفتی
در بازار فراورده‌های نفتی محصولاتی چون وکیوم باتوم، لوب‌کات، گوگرد کلوخه، گرانوله قیر و… عرضه و خریداری می‌شوند.
محصولات کشاورزی
در بازار محصولات کشاورزی، کالاهایی چون گندم، جو، ذرت، جوجه یک‌روزه و… معامله می‌شوند.
بازار فرعی
عملکرد بازار فرعی نیز شبیه به بازار فیزیکی است. از نظر معامله، تحویل کالا، تسویه و قانونمندی مانند بازار فیزیکی است. این بازار نسبت به بازار فرعی، قواعد ساده‌تری در رابطه با پذیرش کالای راه‌اندازی شده دارد. در این صورت، طیف ویع‌تری از بازار کالایی کشور ایران می‌توانند از بورس بهره‌مند شوند.
بازار مشتقه
بازار مشتقه نوع جدیدی از بازار بورس کالا است که برای رفع نیازهای امروزی بازار، ابزارهای جدیدی برای معامله تعریف کرده است. این بازار ابزارهای جدیدی را مانند قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله را برای سهولت مسیر سرمایه‌گذارای جدید طراحی کرد. بازار مشتقه، یک دارایی پایه دارد که قراردادهای روی آن منتشر می‌شوند. حال این دارای پایه می‌تواند محصولات کشاورزی، فراورده‌های نفتی و… باشد.
اولین بازار قراردادهای آتی در ایران را روی سکه و محصولات کشاورزی ایجاد کردند. با گذر زمان و پیشرفت این بازار، محصولاتی مانند پسته، زیره، زعفران و… نیز در آن قابل معامله است. مخاطبان این بازار، سرمایه‌گذاران خردی هستند که می‌خواهند توسط این ابزار جدید سرمایه‌گذاری خود را انجام دهند.
بازار مالی
بازار مالی، بخش چهارم بورس کالا است که خود به تنهایی سه نوع قرارداد دارد که شامل موارد زیر است:
- صندوق سرمایه‌گذاری کالایی
- گواهی سپرده کالایی
- سلف موازی استاندارد
نتیجه‌گیری
بورس کالا به عنوان یک بازار برای معاملات کالاهای پایه، از جمله محصولات کشاورزی، شیمیایی و فلزی، تشکیل شده است. این بازار در چهار بخش بازار فیزیکی، بازار مشتقه، بازار فرعی و بازار مالی فعالیت می‌کند و افراد می‌توانند از طریق کارگزاری‌های عضو، سفارش خرید کالاهای مختلف خود را ثبت کنند.
