فرابورس، بازاری است که امروزه توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران بورس را به خود جلب کرده است. ممکن است که این اصطلاح از اصطلاحات بورس را کمتر شنیده باشید. اما یادگیری و دانستن مزایای آن به‌طور قطع خالی از لطف نیست. در ادامه این مقاله به مفهوم، مزایا و توضیح بازار فرابورس پرداخته‌ایم.
فرابورس چیست؟
فرابورس، از بازارهای بورس ایران است. این بازار شباهت زیادی به بازار بورس اوراق بهادار دارد. ولی نکته جالب توجه درباره آن، شرایط ساده پذیرش شرکت‌ها در آن است. این بازار در سال 1387، زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار کار خود را آغار کرد. بر خلاف تصور اشتباه عموم، بورس اوراق بهادار (بورس) و فرابورس دو بازار کاملا متفاوت هستند.
بازار مذکور برای شرکت‌هایی که با توجه به شرایطشان هنوز نمی‌توانند وارد بورس اوراق بهادار شوند، بهترین انتخاب است. درواقع این بازاز فرصت سرمایه‌گذاری در بورس را برای این شرکت‌ها فراهم کرده است. مانند تمامی بازارهای دیگر بورس، این بازار نیز ساختار خاص خود را دارد. در بخش بعدی این مقاله، به ساختار فرابورس پرداخته‌ایم.
بخش‌های مختلف فرابورس
چهار بازار کوچکتر، این بازار سرمایه را تشکیل داده‌اند. این بازارهای کوچک شامل موارد زیر می‌شوند:
- بازار اول
- بازار دوم
- بازار پایه
- بازار سوم
بازار اول در فرابورس
کار بازار اول، پذیرش سهام شرکت‌ها و واحد‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. شرکت‌هایی که می‌خواهند در بازار اول فرابورس معامله شوند باید احراز هویت خود را انجام داده و مدارک مربوط را تهیه و ارسال کنند. پس از آن هیئت پذیرش اوراق بهادار، بررسی وضعیت مالی و عملیاتی آن را آغاز می‌کند. سپس در صورت موافقت با شرایط پذیرش، هیئت پذیرش، اجازه معامله سهام شرکت را در بازار اول فرابورس صادر می‌کند. ویژگی‌های لازم برای پذیرفته شدن در فرابورس عبارتند از:
- گذشتن یک سال از ثبت شرکت‌های پذیرفته شده
- حداقل 1 میلیارد تومان سرمایه ثبت شده
- عدم دارا بودن زیان انباشته
بازار دوم در فرابورس
بازار دوم مانند بازار اول است. اما شرایط پذیرش آن، آسان‌تر از بازار اول است. در این بازار سهام شرکت‌های کوچکتر، زیان‌ده، تازه تاسیس، سهامی خاص و… معامله می‌شوند. آخرین سرمایه ثبت‌شده آن‌ها دست کم باید 100 میلیون تومان باشد. هم‌چنین نباید مشمول ماده 141 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت باشد.
بازار پایه فرابورس
هدف بازار پایه، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار است. شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- دسته اول: شرکت‌های بدون تمایل به حضور در این بازار که تنها علت حضورشان الزام قانونی است.
- دسته دوم: شرکت‌هایی هستند که پیش‌تر در بازار بورس ثبت شده‌اند ولی اکنون شرایط لازم برای پذیرش را ندارند.
- دسته سوم: شرکت‌هایی که به طور کامل فاقد شرایط پذیرش هستند ولی در بازار پایه می‌توانند حضور داشته باشند.
بازارهای بازار پایه فرابورس شامل سه بازار زرد، نارنجی و قرمز است. بازار زرد با 2 درصد دامنه نوسان روزانه، بازار نارنجی با 2 درصد و بازار قرمز با 1 درصد دامنه نوسان همراه است.
بازار سوم فرابورس
این بازار را به عنوان بازار عرضه نیز می‌توانیم معرفی کنیم. شرکت‌هایی که مجوز دارند اما در بورس یا بازار خارج از بورس پذیرفته نشده‌اند، می‌توانند اوراق خود را در این بازار عرضه کنند. در این بازار عملیات عرضه خرد، عرضه یکجا و پذیره‌نویسی اوراق انجام می‌شوند.
مزایای فرابورس
از آن‌جایی که این بازار زیر نظر بازار بورس اوراق بهادار است. حضور در آن مزیت‌های بسیار زیادی برای شرکت‌ها دارد. با وجود این که شرایط پذیرش در آن آسان است اما در هر صورت یک بازار ملی به حساب می‌آید. از مزایای بازار فرابورس می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
تامین مالی آسان و ارزان
این مهم برای شرکت‌ها در جهت توسعه فعالیت‌ها، اصلی‌ترین وظیفه بورس و فرابورس است. این امر شامل تجهیز، جمع‌آوری و هدایت پس‌اندازهای کوچک مردم برای پیاده‌سازی پروژه‌های بزرگ اقتصادی می‌شود. این کارها باعث فراهم‌آوردن اثربخشی و نقدپذیری بیشتری در سرمایه می‌شود. علاوه بر آن موجب بهبود شفافیت شده و قابلیت نظارت بیشتری را فراهم می‌کند. به همین دلیل این بازار نیز مانند بورس به عنوان یک منبع تأمین مالی ارزان برای شرکت‌ها عمل می‌کند.
معافیت مالیاتی
شرکت‌هایی که در فرابورس حضور دارند مزایای مالیاتی قابل توجهی دارند. دولت لایحه‌ای را به مجلس شورای اسلامی ابلاغ کرده است که طبق آن تا 10 درصد تخفیف مالیاتی شامل حال این شرکت‌ها می‌شود.
تخفیف مالیات نقل و انتقال
کاهش مالیات نقل و انتقال از مزایای فرابورس برای سهامداران شرکت‌های سهامی است. این کاهش مالیات از 4% ارزش اسمی به نیم درصد ارزش معامله، مشابه بورس اوراق بهادار تهران است. این مزیت باعث کاهش قیمت معامله یک سهم از 40 ریال به 5 ریال در بازار فرابورس ایران می‌شود.
نقل و انتقال آسان سهام
در این بازار، نقل و انتقال سهام را به راحتی می‌توانید انجام دهید. با فعالیت در آن چه با سهام شرکت‌های پذیرفته شده و چه با معاملات عمده، نقل و انتقال‌ها راحت خواهند شد.
شفافیت قیمت
به علت نظارت خاص بر معاملات فرابورس و شفاف بودن روند عرضه و تقاضا، قیمت‌ها شرایط واضحی دارند. درنتیجه در تمامی معاملات شرکت یا سهامداران، قابل استناد است.
اطلاع‌رسانی به‌شکل هماهنگ
بعد از ورود سهام شرکت‌ها به فرابورس، مکانیسم‌های قانونی و ارگان‌های رسمی برای اعلام اطلاعات شرکت‌ها فراهم خواهد شد. پس از آن، ارائه اطلاعات و شفافیت بیشتر درباره عملکرد مدیران ارتقاء پیدا خواهد کرد.
نتیجه‌گیری
بازار فرابورس به عنوان یک بازار سرمایه مهم و ارزشمند در ایران، مزایای بسیاری برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران دارد. از تامین مالی آسان و ارزان گرفته تا معافیت‌های مالیاتی و… از آن‌جایی که این بازار شرایط ساده‌تری برای پذیرش دارد، برای شرکت‌ها، به خصوص شرکت‌های کوچک و تازه تاسیس، فرصت مناسبی برای ورود به بازار سرمایه فراهم می‌کند. این بازار با شفافیت قیمت و ارائه اطلاعات به‌شکل هماهنگ، به‌عنوان یک وسیله مؤثر برای توسعه اقتصاد کشور عمل می‌کند. از این رو، حضور در بازار فرابورس می‌تواند مزیت‌های بسیاری برای همه ذینفعان داشته باشد.
