اینکوترمز FOB مخفف عبارت Free On Board و به معنای تحويل كالا روي عرشه كشتي است. درواقع یک اصطلاح بازرگانی از قوانین اینکوترمز گروه F است. همان‌طور که از مفهوم آن مشخص است، برای حمل و نقل دریایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. می‌توان گفت ترم FOB پرکاربردترین ترم تحویل در حمل دریایی است.
در حال حاضر شاهد این مهم هستیم که از ترم FOB در خصوص حمل کانتینری استفاده می‌شود. یعنی فروشنده محموله را با کانتینر روی وسیله نقلیه آورنده بارگیری می‌کند. سپس مسئولیت او در قبال آسیب دیدن کالا یا از بین رفتن آن پایان می‌یابد. اما با توجه به تعریف قانون FOB، مسئولیت فروشنده زمانی به اتمام می‌رسد که کالا را روی عرشه ( بندر بارگیری تعیین شده)تحویل بدهد. برای حمل با کانتینر هم، می‌توانید از اصطلاح FCA استفاده کنید.
شرایط معامله در قاعده FOB
برای پاسخ به سوال فوب چیست شرایطی را که این اصطلاح برای آن‌ها قانون تعریف کرده است را در ادامه این بخش نام برده‌ایم.
- بسته‌بندی
- بارگیری و هزینه‌های آن
- تحویل به بندر
- تشریفات صادرات و واردات
- بارگیری در وسیله حمل
- هزینه‌های حمل و نقل
- هزینه‌های ترمینال مقصد
- تحویل در مقصد
- تخلیه کالا در مقصد
تعهدات فروشنده و خریدار در ترم FOB
فروشنده وظایف و تعهداتی دارد که باید به آن‌ها عمل کند و در مقابل خریدار نیز مسئولیت‌هایی در قبال او دارد.
تعهدات فروشنده در اینکوترمز FOB
- کالایی که فروشنده برای خریدار تهیه می‌کند باید به‌طور کامل با قرارداد مطابقت داشته باشد.
- فروشنده باید تحویل کالا باید در مکان و زمان معین انجام بدهد، در صورتی که این موارد مشخص نبودن این موارد، فروشنده می‌تواند خودش زمان و مکانی را انتخاب کند.
- تا زمان تحویل دادن کالا، مسئولیت از بین رفتن یا آسیب دیدن کالا برعهده فروشنده است، پس از آن این ریسک‌ها از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. پیش از تحویل تنها در صورتی این موارد برعهده خریدار است که در اطلاع‌رسانی به فروشنده قصور ورزیده باشد.
- در رابطه با قرارداد حمل، فروشنده هیچ مسئولیتی در قبال خریدار ندارد. اما اگر خریدار از او در خصوص اطلاعات کمکی بخواهد، فروشنده موظف است اطلاعات و آگاهی های لازم را به او ارائه دهد.
- مسئولیت بیمه به طور معمول با فروشنده نیست ولی اگر خریدار اطلاعاتی در رابطه با بیمه از او بخواهد، او ملزم است که اطلاعات مورد نیاز را به خریدار بدهد.
- فروشنده باید با هزینه خود، سند رایج حمل را تهیه کند. در صورتی که سند تهیه شده فقط برای اثبات تحویل کالا باشد فروشنده باید اطلاعات مورد نیاز خریدار را برای تهیه سند حمل بپذیرد.
- فروشنده موظف است، تشریفات گمرکی صادرات را انجام دهد و در تشریفات واردات (در صورت لزوم) باید به خریدار کمک کند.
- بازرسی وزن، تعداد و کیفیت کالا برعهده فروشنده است. علاوه بر این بسته‌بندی و علامت‌گذاری کالا نیز از وظایف او است.
وظایف خریدار در قاعده FOB
- خریدار موظف است طبق قرارداد پرداختی خود را به فروشنده انجام دهد.
- هنگامی که فروشنده کالا را تحویل می‌دهد، خریدار موظف است در زمان و مکان مقرر شده، همان‌طور که گفته شد، کالا را تحویل بگیرد.
- پس از تحویل گرفتن کالا، مسئولیت هرگونه آسیب کالا را خریدار باید بپذیرد. حال در صورتی که خریدار اطلاعات لازم را به فروشنده نرساند یا کشتی تعیین شده توسط او در زمان مقرر در محل نباشد، پیش از تحویل هم این مسئولیت‌ها با خریدار است.
- خریدار موظف است با ریسک و هزینه خود، قرارداد حمل را از بندر نام برده شده ببندد. مگر زمانی که دو طرف در قرارداد توافق کنند که این مسئولیت را به فروشنده بدهند.
- خریدار در رابطه با بیمه هیچ مسئولیتی در قبال فروشنده ندارد.
- خریدار باید سند تحویل کالا را از فروشنده براساس شرایط مذکور بپذیرد.
- تشریفات واردات برعهده خریدار است هم‌چنین در صورت لزوم باید در تشریفات صادرات به فروشنده کمک کند.
هزینه‌ها در اف‌اوبی
در جدول زیر، به ذکر هزینه‌های دو طرف قرارداد پرداخته‌ایم:
تفاوت اینکوترمز FOB و FCA
تاجران دو اینکوترمز مذکور را به دلیل شرایط مشابه، زیاد با هم مقایسه می‌کنند، در این بخش به تفاوت‌های این دو اینکوترمز با یکدیگر می‌پردازیم:
- حمل و نقل: قانون FOB تنها برای حمل و نقل دریایی مورد استفاده است. اما FCA برای انواع روش‌های حمل و نقل کاربرد دارد.
- در FOB فروشنده نمی‌تواند کالا را روی کشتی بگذارد و باید آن را برای تحویل به ترمینال بندر ببرد. اما در FCA فروشنده می‌تواند کالا را در محل توافق شده تحویل بدهد.
- در FCA خریدار ریسک بیشتر و کنترل بیشتری نیز دارد و در مقابل فروشنده ریسک کمتر و کنترل کمتری دارد. در FOB این موارد جابه‌جا می‌شوند و خریدار مسئولیت و ریسک کمتری را نسبت به فروشنده متحمل می‌شود.
نتیجه‌گیری
تحویل کالا در عرشه کشتی در مبدأ، یکی از مواردی است که برای حمل دریایی می‌توان مورد بررسی قرار داد. بالطبع این اینکوترمز مزایا و معایب مختص به خود را دارد. خریدار و فروشنده با توجه به شرایط خود می‌توانند از این روش یا دیگر اصطلاحات اینکوترمز بهره ببرند.
