گواهی مبدا چیست؟ نحوه دریافت و کاربرد ها

گواهی مبدا سندی رسمی است که اتاق بازرگانی کشور صادرکننده برای هر کالا به‌صورت جداگانه صادر می‌کند. این مدرک نشان‌دهنده محل تولید کالا بوده و اطلاعات مربوط به مبدا محصول را مشخص می‌سازد. این گواهی یکی از مدارک ضروری در فرآیند عبور کالا از گمرک به شمار می‌آید. سازمان جهانی گمرک این گواهی را چنین تعریف می‌کند:

« سند ویژه‌ای است که به منظور شناسایی کالاها صادر می‌شود و مرجع یا سازمانی که مجاز به صدور گواهی مبدا است، به‌طور رسمی تایید می‌کند که کالاهای مذکور در یک کشور مشخص تولید شده‌اند. علاوه بر این، ممکن است این گواهی شامل بیانیه‌ای از سوی تولیدکننده، سازنده، صادرکننده یا دیگر افراد واجد شرایط باشد.» در ادامه این مقاله، به بررسی اهمیت و انواع این گواهی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

کاربرد گواهی مبدا

از نظر کاربرد، این گواهی در تجارت بین‌المللی اهمیت زیادی دارد؛ زیرا برخی کشورها در روابط تجاری دوجانبه، برای کالاهای تولیدشده در کشورهای شریک، تخفیف یا معافیت از حقوق ورودی قائل می‌شوند. برای جلوگیری از سوءاستفاده واردکنندگان و واردات کالا به نام کشور دیگری، ارائه این گواهی ضروری است تا مشخص شود آیا کالا مشمول تعرفه ترجیحی یا معافیت می‌شود یا خیر. مثلا برای جلوگیری از فروش دستگاه بسته بندی مواد غذایی که توسط چین تولید شده، به اسم دستگاه ساخت اروپا، گواهی مبدا نقش کلیدی ایفا میکند.

علاوه بر این، در قراردادهای پایاپای نیز گواهی مبدا به‌عنوان سندی برای تعیین و تایید کشور مبدا کالاهای مبادله شده بین طرف‌های قرارداد به کار گرفته می‌شود. این مسئله کمک می‌کند تا شفافیت و صحت معاملات تجاری حفظ شود و حقوق طرفین قرارداد تضمین گردد.

این سند تجاری به خریدار اطمینان می‌دهد که کالای دریافت شده به‌درستی از کشور مبدا اعلام‌شده صادر یا وارد شده است. گواهی مبدا همچنین در جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق و تقلبی نقش موثری دارد و اعتبار و کیفیت محصولات وارداتی را تضمین می‌کند. این گواهی بر اساس استانداردها و قوانین مشخص تنظیم شده و توسط افراد متخصص و مورد اعتماد صادر می‌گردد که ارزش و اصالت آن را تضمین می‌کند.

از دید مقامات کشور مقصد نیز، گواهی مبدا اهمیت زیادی دارد. نهادهایی مانند بانک‌ها، وزارتخانه‌های کشاورزی، صنعتی، بهداشت و پژوهش، می‌توانند برای مبدا کالا درخواست صدور این گواهی را داشته باشند. اما بیشترین کاربرد و اهمیت این سند مربوط به گمرک، وزارتخانه‌های صنعتی و بانک‌هاست. زیرا این مدرک رسمی و معتبر به تسهیل روند امور گمرکی و مدیریت مالی در کشور مقصد کمک شایانی می‌کند.

انواع گواهی مبدا

گاهی واردکننده درخواست صدور گواهی مبدا می‌کند و در برخی موارد، اتاق بازرگانی نیز ضرورت صدور این گواهی را تشخیص می‌دهد و اقدام به صدور آن می‌کند. با این حال، تعیین نیاز به این گواهی برای کالای صادراتی مسئولیت اتاق بازرگانی نیست و این واردکننده است که باید تشخیص دهد آیا دریافت این مدرک لازم است یا خیر.

در واقع برخلاف تصور رایج، اتاق بازرگانی در تشخیص نیاز به صدور گواهی برای کالاهای صادراتی نقشی ندارد. این تصمیم به‌طور کامل به واردکننده کالا بستگی دارد. به عنوان مثال بسیاری از صنعتگران هنگام خرید دستگاه جوشکاری ترجیح میدهند دستگاه های ساخت اروپا یا حتی کشور خاصیی در اروپا را خریداری کنند. در این حالت با استناد به گواهی مبدا معتبر، میتوانند مطئن باشند که دستگاه، ساخت همان کشور است.

بر اساس این نیاز، انواع مختلفی از این گواهی وجود دارد:

1. ترجیحی:

گواهی مبدا ترجیحی که با نام فرم A نیز شناخته می‌شود، در کشورهای پیشرفته صادر می‌گردد تا تسهیلات تجاری و کاهش تعرفه‌ها را برای کالاهای وارداتی از کشورهای در حال توسعه فراهم کند. هدف از این نوع گواهی حمایت و تشویق تولیدات کشورهایی است که در مرحله توسعه قرار دارند. در این سند، اطلاعاتی مانند نام تولیدکننده، مشخصات کالا، کشور مبدا و جزئیات مربوط به امتیازات تجاری و تعرفه‌ها ثبت می‌شود.

2. غیرترجیحی:

گواهی مبدا غیرترجیحی فقط کشور تولیدکننده کالا را مشخص می‌کند و شامل هیچ‌گونه اطلاعاتی درباره امتیازات تجاری یا تخفیف‌های تعرفه‌ای نمی‌شود. این نوع گواهی بیشتر برای ارائه اطلاعات پایه‌ای درباره محل ساخت کالا و ویژگی‌های آن صادر می‌شود. در این سند معمولا مواردی مانند نام تولیدکننده، مشخصات کالا، وزن خالص و ناخالص، نوع بسته‌بندی و جزئیات دیگر کالا ثبت می‌گردد.

 

همچنین، بر اساس مراجع صادرکننده در ایران، صدور انواع این گواهی معمولا به سه روش مختلف انجام می‌شود:

3. فرم GSP:

فرم A که به نام GSP یا سیستم ترجیحی کلی شناخته می‌شود، دارای شش برگ است و مطابق با استانداردهای ICC طراحی شده است. این فرم توسط اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران تهیه و در سایر اتاق‌های بازرگانی توزیع می‌گردد. از این فرم برای صادرات کالا به کشورهای اروپایی به جز ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا، همچنین کشورهای آمریکایی، ژاپن، منطقه اقیانوسیه، ترکیه، روسیه، اوکراین، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس استفاده می‌شود.

4. فرم سه برگی:

فرم سه برگی با عنوان CERTIFICATE OF ORIGIN برای صادرات به کشورهای آسیایی و آفریقایی کاربرد دارد.

5. فرم PTA:

همچنین فرم PTA مخصوص صادرات کالا به پاکستان است.

نحوه دریافت گواهی مبدا

امروزه نیازی نیست حتما حضوری برای دریافت گواهی مبدا اقدام کنید. این کار را می‌توانید به‌راحتی از طریق وب‌سایت انجام دهید. این سامانه امکان ثبت درخواست صدور گواهی را به شما می‌دهد تا بدون نیاز به حضور فیزیکی، در وقت خود صرفه‌جویی کنید و مراحل دریافت سند را آسان‌تر طی کنید. روند دریافت گواهی آنلاین به شکل زیر است:

1. ورود به سامانه بازرگانی هوشمند: اولین قدم، مراجعه به سایت رسمی بازرگانی هوشمند است. اگر کارت بازرگانی دارید، در وهله اول برای درخواست صدور گواهی به‌صورت آنلاین به سامانه صدور گواهی مبدا مراجعه کنید.
2. ثبت اطلاعات کارت بازرگانی: پس از ورود، با استفاده از شماره کارت بازرگانی خود، فرم‌های مرتبط را پر کنید.
3. وارد کردن جزئیات اظهارنامه صادرات: شماره اظهارنامه صادراتی را همراه با اطلاعات لازم وارد کرده و سپس به بخش گواهی هدایت خواهید شد.
4. تکمیل داده‌های کارت بازرگانی: در این مرحله اطلاعات مربوط به کارت بازرگانی به نمایش درمی‌آید و شما کافیست شماره موبایل خود را وارد نمایید.

اما اگر کارت بازرگانی ندارید، باید به‌صورت حضوری همراه با مدارک لازم به اتاق بازرگانی منطقه خود مراجعه و درخواست صدور گواهی مبدا را ثبت کنید. در ادامه، کارشناسان اتاق بازرگانی درخواست شما را بررسی و گواهی را صادر خواهند کرد. دو نکته مهم در مراجعه حضوری برای دریافت گواهی مبدا وجود دارد:

1. در مناطق آزاد، این وظیفه بر عهده سازمان منطقه آزاد است. بنابراین کافی ا‌ست به دفاتر این سازمان در منطقه مربوطه مراجعه و درخواست صدور گواهی را ثبت کنید.
2. برای سایر نقاط کشور، صدور این گواهی معمولا توسط اتاق بازرگانی، صنایع و معادن انجام می‌شود. بنابراین باید به اتاق بازرگانی محل سکونت یا فعالیت‌تان مراجعه نمایید.

اگر گواهی را گم کردید، باید درخواست مفقودی رسمی ارسال کنید تا بتوانید گواهی جدید را دریافت کنید. این فرایند نیازمند هماهنگی با قوانین و مقررات اتاق بازرگانی مربوطه است.

موارد مورد نیاز برای دریافت گواهی مبدا

برای دریافت گواهی مبدا، ارائه مدارک زیر ضروری است:

• کپی پروانه گمرکی مربوط به کالا
• تصویر بارنامه حمل کالای صادراتی
• فرم گواهی تایپ‌شده به زبان انگلیسی بدون خط‌‌خوردگی
• تایید اعتبار کارت بازرگانی یا مجوز مخصوص که از طریق سامانه یکپارچه مدیریت فرآیندهای کارت بازرگانی (سامانه کارت بازرگانی هوشمند به آدرس cscs.ir) دریافت می‌شود.
• لیست عدل‌بندی کالا در صورتی که تعداد کالاها زیاد باشد.
• معرفی‌نامه برای افرادی که به نمایندگی از شرکت (اشخاص حقوقی) به اتاق بازرگانی مراجعه می‌کنند و مدیرعامل یا اعضای هیئت مدیره نیستند.
• فیش پرداخت هزینه مربوط به صدور گواهی

موارد قید شده در گواهی مبدا

گواهی مبدا شامل داده‌های متعددی است که برای شناسایی دقیق کالا و فرآیند صادرات لازم است. این اطلاعات عبارتند از:

• اطلاعات کامل صادرکننده، مانند نام، آدرس و تلفن
• نام بندر مبدا و مقصد و نوع حمل
• مهر تایید اتاق بازرگانی صادرکننده
• شماره ردیف کالا
• شماره تعرفه محصول در کشور صادرکننده
• مهر و امضا اتاق بازرگانی کشور مبدا
• مهر و امضا شرکت صادرکننده
• شماره فاکتور فروش و تاریخ صدور آن
• وزن ناخالص و خالص کالا
• نوع بسته‌بندی کالا
• مشخصات دقیق کالا که مطابق با پروانه گمرکی و بارنامه حمل تعیین شده است.
• اطلاعات مربوط به وسیله نقلیه حمل کالا که در بارنامه ذکر شده
• کشور سازنده کالا که بر اساس پروانه گمرکی یا گواهی مبدا صادرشده توسط کشور تولیدکننده تعیین می‌شود.
• اطلاعات گیرنده کالا مطابق با بارنامه حمل

نهاد های مسئول در صدور گواهی مبدا

تاریخچه صدور گواهی مبدا سابقه‌ای طولانی دارد که به سال‌های دور بازمی‌گردد. با تصویب کنوانسیون بین‌المللی ژنو در سال ۱۹۲۳ و ایجاد مقرراتی برای تسهیل فرآیندهای گمرکی، صدور این سند در تجارت بین‌المللی به‌طور گسترده رواج یافت. یکی از عوامل تاثیر گذار، ظهور شرکت های تولید ماشین آلات راهسازی بود. بازار فروش ماشین آلات راهسازی و رقابت در این بازار بسیار داغ شد. در این هنگام اقدامات ضد رقابتی برخی شرکت ها همزمان با وجود تقاضای اختصاصی برای تولیدات هر برند، موجب شد تا نیاز به صدرو این گواهی بسیار تشدید گردد.

بر اساس این مقررات، دولت‌ها مجاز شدند سازمان‌های مربوطه را در کشور خود برای صدور گواهی تشکیل دهند. در ایران نیز طبق تبصره ماده ۱۷ قانون امور گمرکی مصوب ۲۲ آذر ۱۳۹۰، اتاق بازرگانی، صنایع و معادن، سازمان بنادر و دریانوردی و مناطق ویژه اقتصادی مسئول صدور این گواهی شناخته شده‌اند و این وظیفه به شعب مختلف اتاق بازرگانی در سراسر کشور نیز واگذار شده است.

بر این اساس، نهادهای اصلی مسئول صدور گواهی عبارتند از:

• اتاق‌های بازرگانی، صنایع و معادن: در سراسر کشور ۳۴ اتاق بازرگانی و صنایع و معادن فعال هستند که علاوه بر ارائه خدمات مشاوره‌ای و حمایت از کسب‌وکارها، وظیفه صدور گواهی را نیز بر عهده دارند.
• سازمان بنادر و دریانوردی و مناطق ویژه اقتصادی: این سازمان به‌عنوان متولی حمل‌ونقل بین‌المللی ممکن است در فرآیند صدور گواهی نقش داشته باشد. همچنین، ۱۹ منطقه ویژه اقتصادی در کشور وجود دارد که مسئولیت‌هایی در این زمینه بر عهده دارند.
• سازمان مناطق آزاد: در کشور ۶ منطقه آزاد فعالیت می‌کنند که سازمان‌های مربوط به این مناطق، به‌خصوص در مواقعی که کالاها از مناطق آزاد صادر می‌شوند، نقش کلیدی در صدور گواهی ایفا می‌کنند.

سخن نهایی

گواهی مبدا یکی از مدارک اساسی و ضروری در تجارت بین‌الملل است که نشان‌دهنده کشور تولیدکننده یا محل ساخت کالا است. این سند به خریدار و مراجع گمرکی اطمینان می‌دهد که کالا از کشور مشخص شده صادر یا وارد شده است و نقش مهمی در تسهیل فرایندهای گمرکی، جلوگیری از قاچاق کالا و بهره‌مندی از مزایای تعرفه‌ای دارد. در ایران، مسئولیت صدور گواهی بر عهده نهادهایی مانند اتاق‌های بازرگانی، سازمان بنادر و مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد است.

انواع مختلفی از این گواهی وجود دارد که هر کدام کاربرد خاصی در بازارهای بین‌المللی دارند، از جمله گواهی‌های ترجیحی و غیرترجیحی. متقاضیان دارای کارت بازرگانی می‌توانند به‌صورت آنلاین از طریق سامانه صدور گواهی درخواست خود را ثبت کنند و سایر افراد نیز می‌توانند با مراجعه حضوری به مراجع ذی‌ربط اقدام کنند. شما می‌توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با کارشناسان در سامانه دریچه تجارت در ارتباط باشید. دریچه تجارت به‌عنوان یک مرجع معتبر، کمک می‌کند تا فرآیندهای مرتبط با صدور گواهی، اخذ مجوزات و حمل و نقل را بهتر و سریع‌تر پشت سر بگذارید.

سوالات متداول

گواهی مبدا چیست و چه کاربردی دارد؟

این گواهی سندی است که کشور تولیدکننده کالا را مشخص می‌کند و تضمین می‌کند که کالا واقعا از آن کشور صادر شده است. این سند برای تسهیل امور گمرکی، برخورداری از تخفیف‌های تعرفه‌ای و جلوگیری از ورود کالای قاچاق اهمیت دارد.

چه کسانی مسئول صدور این گواهی هستند؟

در ایران، اتاق‌های بازرگانی و صنایع و معادن، سازمان بنادر و دریانوردی و مناطق ویژه اقتصادی و همچنین سازمان مناطق آزاد مسئولیت صدور گواهی را بر عهده دارند.

چه مدارکی برای دریافت گواهی لازم است؟

از مهم‌ترین مدارک مورد نیاز می‌توان به تصویر پروانه گمرکی، بارنامه حمل، تاییدیه اعتبار کارت بازرگانی، لیست عدل‌بندی کالا در صورت تعدد، معرفی‌نامه (برای اشخاص حقوقی) و فیش پرداخت هزینه صدور اشاره کرد.

تفاوت گواهی ترجیحی و غیرترجیحی چیست؟

گواهی ترجیحی (فرم A) علاوه بر مشخص کردن کشور سازنده، شامل تخفیف‌های تعرفه‌ای و تسهیلات تجاری است، اما گواهی غیرترجیحی فقط کشور مبدا و مشخصات کالا را تایید می‌کند و تخفیف‌های تعرفه‌ای ندارد.

چگونه می‌توان گواهی مبدا را به صورت آنلاین دریافت کرد؟

افرادی که کارت بازرگانی دارند می‌توانند از طریق سامانه آنلاین sso.iccima.ir درخواست صدور گواهی را ثبت کنند و بدون مراجعه حضوری، مراحل صدور را طی نمایند.

آیا اتاق بازرگانی وظیفه تشخیص ضرورت صدور گواهی را دارد؟

خیر، این وظیفه بر عهده واردکننده است که با توجه به نوع کالا و شرایط صادرات تصمیم بگیرد آیا نیاز به دریافت گواهی دارد یا خیر. اتاق بازرگانی صرفا مجری صدور این سند است.