کار با سامانه, مقاله ها
پنجره تجارت فرامرزی چیست؟ نحوه ثبت نام و کاربرد ها
پنجره تجارت فرامرزی، پاسخی است نظام‌مند برای بازطراحی کل فرایند ترخیص. ابزاری که میان تجار، گمرک، وزارتخانه‌ها و نهادهای نظارتی پلی شفاف و سریع می‌سازد تا تجارت خارجی، نه در پشت میزهای متعدد اداری، بلکه از طریق یک پنجره قابل انجام باشد.
کالایی که از مرز عبور می‌کند، فقط یک محموله فیزیکی نیست، حامل سرمایه، زمان و اعتماد یک کسب‌وکار است. همین مسیر کوتاه اما پیچیده، گاهی به مانعی بزرگ در برابر جریان تجارت تبدیل می‌شود. حضور هم‌زمان چندین نهاد تصمیم‌گیر، صدور مجوزهای موازی و فرآیندهای وقت‌گیر اداری، مواردی هستند که ترخیص کالا را به چالشی جدی بدل می‌کنند. در چنین ساختاری، نیاز به یک بستر هماهنگ و متمرکز، بیش از همیشه احساس می‌شود.
پنجره تجارت فرامرزی دقیقا چیست؟
پنجره تجارت فرامرزی به نشانی epl.irica.gov.ir سیستمی است مبتنی بر فناوری اطلاعات که امکان تبادل متمرکز داده‌ها و مستندات میان تجار و کلیه نهادهای نظارتی و اجرایی (مانند گمرک، وزارت صمت، بهداشت، قرنطینه، استاندارد و…) را فراهم می‌کند. این سامانه، برای کاهش فرآیندهای دستی، حذف دوباره‌کاری، جلوگیری از فساد اداری و کوتاه کردن زمان ترخیص کالا طراحی شده است.
در ایران، پنجره تجارت فرامرزی به‌صورت الکترونیکی و در قالب سامانه EPL گمرک فعالیت می‌کند و کاربران می‌توانند تمام مراحل ثبت سفارش، اظهارنامه، اخذ مجوزهای لازم، پیگیری پرونده‌ها و پرداخت حقوق ورودی را در یک بستر واحد انجام دهند. در واقع، این سامانه به جای مراجعه به چندین سازمان، تنها به یک نقطه تماس نیاز دارد.
نحوه ثبت نام و دسترسی به پنجره تجارت فرامرزی
دسترسی به پنجره تجارت فرامرزی از طریق سامانه EPL گمرک ایران که نشانی آن را پیش تر ارائه کردیم، امکان‌پذیر است. کاربران با استفاده از نام کاربری و رمز عبور اختصاصی، به پنل خود وارد شده و تمامی مراحل تجارت خارجی را مدیریت می‌کنند.
راه‌اندازی این سامانه به‌صورت متمرکز، زیر نظر گمرک جمهوری اسلامی ایران انجام شده و در طول سال‌های اخیر، به مرور توسعه یافته است تا بتواند سازمان‌های بیشتری را در دل خود جای دهد. هم‌اکنون، تقریبا تمام فرآیندهای تجارت خارجی، از طریق این بستر دیجیتال انجام می‌شود.
شرایط و مدارک لازم جهت ثبت‌نام در پنجره تجارت فرامرزی
برای بهره‌مندی از خدمات پنجره تجارت فرامرزی، متقاضی باید ابتدا در سامانه EPL گمرک ثبت‌نام کند. مدارک موردنیاز به شرح زیر است:
- کد اقتصادی و شناسه ملی شرکت یا شخص حقوقی
- کارت بازرگانی معتبر
- مشخصات فرد مسئول و معرفی‌نامه از شرکت
- مدارک شناسایی متقاضی (شناسنامه و کارت ملی)
- تعهدنامه رسمی جهت رعایت مقررات گمرکی
- گواهی امضای دیجیتال برای ارسال اظهارنامه الکترونیکی
پس از تکمیل اطلاعات و دریافت نام کاربری و رمز عبور، فرد می‌تواند وارد سامانه شده و عملیات تجاری خود را آغاز کند.
قوانین استفاده از پنجره تجارت فرامرزی
کار با پنجره تجارت فرامرزی تابع قوانین و مقررات خاصی است که توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران و دیگر سازمان‌های همکار تدوین شده است. از جمله این قوانین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رعایت اصل صحت اطلاعات واردشده در سامانه
- استفاده از امضای دیجیتال معتبر برای ارسال اسناد
- لزوم حفظ محرمانگی اطلاعات تجاری ثبت‌شده
- ممنوعیت جعل مدارک یا ارائه اسناد غیرواقعی
- پذیرش مسئولیت حقوقی کلیه اقدامات انجام‌شده توسط کاربر
همچنین تخلفات در این سیستم، طبق قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن، قابل پیگرد قانونی است.
پنجره تجارت فرامرزی چگونه کار می‌کند؟
مکانیسم پنجره تجارت فرامرزی به‌گونه‌ای طراحی شده که تاجر یا نماینده قانونی وی، با ورود به سامانه و ثبت اطلاعات موردنیاز، به صورت خودکار به تمام نهادهای ذی‌ربط متصل می‌شود. داده‌های ثبت‌شده از طریق وب‌سرویس‌ها به دستگاه‌های مختلف ارسال شده و پاسخ‌ها نیز در همان بستر دریافت می‌گردد.
فرآیند از زمان ثبت اظهارنامه و مدارک آغاز شده و تا لحظه دریافت مجوز نهایی ترخیص، تماماً به‌صورت دیجیتال و بدون مراجعه فیزیکی ادامه می‌یابد. سامانه با سازمان‌هایی چون بانک مرکزی، وزارت صمت، سازمان ملی استاندارد، سازمان غذا و دارو، و قرنطینه‌های بهداشتی در ارتباط است و پاسخ هر یک از آن‌ها در قالب یکپارچه برای کاربر قابل مشاهده خواهد بود.
پنجره تجارت فرامرزی نه‌تنها داده‌ها را منتقل می‌کند، بلکه در لایه پنهان خود، با تحلیل داده‌ها، ریسک‌سنجی می‌کند، هشدارهای سیستمی ارائه می‌دهد و مسیر ترخیص را بهینه‌سازی می‌نماید.
پس از ثبت اطلاعات اولیه در سامانه، تاجر می‌تواند کلیه فرآیندهای بعدی را بدون مراجعه حضوری دنبال کند. مزیت اصلی این مدل، حذف ناهماهنگی‌ها بین نهادهای موازی و تمرکز بر یک نقطه واحد تصمیم‌گیری است. این تحول، به‌ویژه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط، دسترسی به بازارهای بین‌المللی را بسیار ساده‌تر کرده است.
اهداف تشکیل پنجره تجارت فرامرزی
طراحی و پیاده‌سازی پنجره تجارت فرامرزی با اهدافی راهبردی و بلندمدت صورت گرفته است، اهدافی که تمرکز آن‌ها بر تسهیل و هوشمندسازی تجارت خارجی کشور است. در ادامه، مهم‌ترین این اهداف را به‌صورت مشروح می‌خوانید:
- کاهش زمان و هزینه ترخیص کالا: با تجمیع فرآیندها در یک بستر دیجیتال، زمان صرف‌شده برای دریافت مجوزها و ترخیص کالا به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد. این کاهش زمان، در نهایت به صرفه‌جویی مستقیم در هزینه‌های عملیاتی تجار منجر می‌شود.
- کاهش مراجعات حضوری و مداخلات انسانی: حذف یا محدودسازی نیاز به حضور فیزیکی در ادارات مختلف، نه‌تنها فرآیندها را سریع‌تر می‌کند، بلکه خطای انسانی و زمینه‌های فساد را نیز به حداقل می‌رساند.
- افزایش شفافیت در فرآیندهای تجاری: ثبت تمامی فعالیت‌ها در سامانه و قابلیت پیگیری دیجیتالی مراحل مختلف، سبب می‌شود فرآیند ترخیص برای همه ذی‌نفعان روشن، قابل ارزیابی و غیرقابل تحریف باشد.
- کاهش فساد اداری در امور گمرکی: اتکای بیشتر بر داده‌های سیستمی، الگوریتم‌های ریسک‌سنجی و کاهش تماس مستقیم با مأموران اجرایی، بستر وقوع تخلفات و فساد را تضعیف می‌کند.
- هماهنگی میان سازمان‌های متعدد دخیل در تجارت خارجی: با اتصال آنلاین و یکپارچه میان گمرک، وزارتخانه‌ها، نهادهای نظارتی و سازمان‌های مجوزدهنده، عملکرد جزیره‌ای دستگاه‌ها جای خود را به تعامل منسجم می‌دهد.
- افزایش بهره‌وری در زنجیره تأمین و لجستیک: تسریع فرآیند ترخیص و حذف دوباره‌کاری‌ها، امکان برنامه‌ریزی دقیق‌تر در زنجیره تأمین را فراهم می‌کند و مدیریت موجودی و حمل‌ونقل کالا را بهینه می‌سازد.
در سطح بین‌المللی نیز، پیاده‌سازی پنجره تجارت فرامرزی باعث هم‌راستایی با استانداردهای جهانی سازمان جهانی گمرک (WCO) شده و نقش مهمی در بهبود جایگاه ایران در رتبه‌بندی لجستیک تجارت فرامرزی دارد. این تطابق نه‌تنها تعامل با شرکای تجاری خارجی را تسهیل می‌کند، بلکه به جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز کمک خواهد کرد.
7 زیرمجموعه مهم پنجره تجارت فرامرزی
پنجره تجارت فرامرزی بر پایه مجموعه‌ای از سامانه‌های تخصصی عمل می‌کند که هرکدام بخشی از زنجیره تجارت خارجی را پوشش می‌دهند. در ادامه، با مهم‌ترین زیرسامانه‌های این ساختار آشنا می‌شوید:
- سامانه EPL اظهار الکترونیک گمرکی: هسته اصلی فرآیندهای گمرکی در کشور است که امکان ثبت، ارسال و پیگیری اظهارنامه‌های وارداتی و صادراتی را به‌صورت تمام‌الکترونیک فراهم می‌کند.
- سامانه مجوزهای بهداشتی و قرنطینه‌ای: این سامانه مسئول دریافت، بررسی و صدور مجوزهای مربوط به محصولات کشاورزی، دامی، غذایی و اقلام حساس بهداشتی است که نیازمند تاییدیه‌های قرنطینه‌ای هستند.
- سامانه TTAC برای محصولات دارویی و آرایشی: زیر نظر سازمان غذا و دارو فعالیت می‌کند و وظیفه رهگیری، تأیید و نظارت بر کالاهای دارویی، مکمل‌ها، تجهیزات پزشکی و محصولات آرایشی و بهداشتی را دارد.
- سامانه استاندارد (ICS): مربوط به سازمان ملی استاندارد بوده و تأیید انطباق کالاها با استانداردهای ملی و بین‌المللی را بر عهده دارد؛ این مجوز برای ترخیص بسیاری از کالاها الزامی است.
- سامانه ثبت سفارش وزارت صمت: در این سامانه، واردکنندگان کالاها را ثبت کرده و فرآیند دریافت مجوز واردات را آغاز می‌کنند. ثبت موفق سفارش، پیش‌نیاز بسیاری از مراحل گمرکی محسوب می‌شود.
- سامانه جامع انبارها: برای رصد دقیق جریان کالا در داخل کشور طراحی شده است و ثبت اطلاعات مربوط به محل نگهداری کالاها، موجودی‌ها و جابجایی‌ها در آن انجام می‌شود.
- سامانه پرداخت الکترونیکی حقوق و عوارض گمرکی: پرداخت کلیه وجوه گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده، حقوق ورودی و سایر هزینه‌های مرتبط از طریق این سامانه صورت می‌گیرد و فرآیند مالی را شفاف و قابل رهگیری می‌کند.
مزایای داشتن پنجره تجارت فرامرزی
به‌کارگیری پنجره تجارت فرامرزی، مزایای عملی و راهبردی گسترده‌ای را برای بازرگانان، شرکت‌ها و حتی نهادهای دولتی به‌همراه دارد. در ادامه، مهم‌ترین این مزایا را به‌تفصیل مرور می‌کنیم:
- کاهش زمان ترخیص کالا از چند روز به چند ساعت: با دیجیتال شدن فرآیندها و حذف مکاتبات کاغذی و مراجعات غیرضروری، زمان لازم برای دریافت مجوزها و ترخیص کالا به‌شدت کاهش می‌یابد. در بسیاری از موارد، فرآیندهایی که پیش‌تر چند روز به طول می‌انجامید، اکنون در چند ساعت قابل انجام هستند.
- صرفه‌جویی در هزینه‌های دفتری، حمل‌ونقل و نیروی انسانی: کاهش نیاز به نیروی کار برای پیگیری حضوری، حذف اسناد کاغذی و کاهش دفعات مراجعه به ادارات، منجر به کاهش چشمگیر هزینه‌های عملیاتی کسب‌وکارها می‌شود. این صرفه‌جویی در نهایت به کاهش قیمت تمام‌شده کالاها نیز کمک می‌کند.
- کاهش خطاهای انسانی و جعل اسناد: با ورود اطلاعات در بستر دیجیتال و بررسی خودکار آن‌ها توسط سامانه، امکان اشتباه در ثبت داده‌ها یا ارسال اسناد ناقص به حداقل می‌رسد. همچنین به دلیل صدور اسناد رسمی از طریق سامانه، جعل یا دستکاری آن‌ها تقریباً غیرممکن می‌شود.
- افزایش شفافیت در فرایند تجارت خارجی: تمامی مراحل، از ثبت سفارش تا ترخیص، قابل ردیابی و مستندسازی هستند و هیچ اقدامی خارج از سامانه انجام نمی‌شود. این سطح از شفافیت، امکان نظارت دقیق‌تر نهادهای قانونی و افزایش اعتماد تجار به نظام گمرکی را فراهم می‌آورد.
- امکان رهگیری لحظه‌ای وضعیت پرونده‌ها و اسناد: کاربر می‌تواند در هر لحظه، وضعیت پرونده خود را در سامانه مشاهده کرده و از موقعیت دقیق هر درخواست یا مجوز آگاه شود. این قابلیت باعث کاهش نگرانی و سردرگمی فعالان اقتصادی در پیگیری امور می‌شود.
- دسترسی آسان و ۲۴ ساعته به خدمات گمرکی و بازرگانی: نیازی به مراجعه حضوری یا پیروی از ساعت اداری نیست؛ خدمات سامانه به‌صورت شبانه‌روزی و از هر نقطه‌ای قابل دسترسی است. این موضوع به‌ویژه برای شرکت‌هایی با برنامه‌های فشرده یا فعال در بازارهای جهانی، مزیتی بسیار مهم محسوب می‌شود.
سخن آخر
در دنیای دیجیتال امروز، بهره‌گیری از ابزارهای هوشمند برای پیشبرد اهداف اقتصادی، دیگر یک انتخاب نیست، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. پنجره تجارت فرامرزی نه‌تنها یک سامانه ساده گمرکی، بلکه دریچه‌ای به سوی تجارت روان‌تر، شفاف‌تر و سریع‌تر است. اگر به‌دنبال حضور مؤثر در عرصه تجارت بین‌الملل هستید، آغاز کار از سامانه دریچه تجارت، هوشمندانه‌ترین انتخاب شما خواهد بود.
